9. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabındaki Metinlerin Okunabilirliği
Özet
Kitabın dokuzuncu bölümünde Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli’ne göre hazırlanan ve 2024-2025 eğitim-öğretim yılında okutulmaya başlanan Türk Dili ve Edebiyatı 9. Sınıf Ders Kitabı’nda yer alan metinlerin Ateşman, Bezirci-Yılmaz ve Çetinkaya-Uzun formüllerine göre okunabilirlik düzeyleri incelenmiş, öyküleyici ve öğretici metinlerin okunabilirlikleri ayrıca karşılaştırılmıştır. İncelenen metinlerin detaylı listesinin de yer aldığı bölümde metinlerin okunabilirlik düzeylerinin öğrenme üzerindeki etkisine vurgu yapılarak ulaşılan sonuçlardan hareketle ders kitabı hazırlayıcılarına önerilerde bulunulmuştur.
Referanslar
12. Kalkınma Planı (2024-2028). (31 Ekim 2023). https://www.sbb.gov.tr/kalkinma-planlari/
Acar, S., & Karakuş, N. (2022). Türkçe ve Türk Kültürü 5-8. seviye ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik yönünden incelenmesi. Türkiye Eğitim Dergisi, 7(1), 189-203. https://doi.org/10.54979/turkegitimdergisi.1112789
Akbaş, B., & Aksoy, E. (2024). Sevim Ak hikâyelerinin okunabilirlik açısından değerlendirilmesi. Nizip Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(1), 62-73. https://dergipark.org.tr/tr/pub/nefad/issue/85307/1470031
Arı, S. (2025). Hayat bilgisi doktora tez özetlerinin okunabilirliği üzerine bir değerlendirme. Ege Eğitim Dergisi, 26(2), 246-261. https://doi.org/10.12984/egeefd.1503395
Arslan, K., & Bay, Y. (2022). İlkokul 1-4. sınıflar Türkçe ders kitaplarında yer alan metinlerin okunabilirlik düzeyleri. Türkiye Eğitim Dergisi, 7(2), 488-504. https://doi.org/10.54979/turkegitimdergisi.1176597
Ateşman E. (1997). Türkçede okunabilirliğin ölçülmesi. Dil Dergisi, (58), 71-74.
Bağcı, H. (2020). Yabancılara Türkçe öğretiminde kullanılan ileri düzey (C1-C2) ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik düzeylerinin karşılaştırılması. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 8(4), 279-295. https://doi.org/10.29228/ijlet.47689
Bağcı, H., & Ünal, Y. (2013). İlköğretim 8. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik düzeyi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 1(3), 12-28. https://doi.org/10.16916/aded.15997
Bağcı-Dağdeviren, Ş., & Küçüktepe, C. (2022). İlkokul Türkçe ders kitaplarındaki serbest okuma metinlerinin okunabilirlik düzeylerinin farklı yaklaşımlara göre hesaplanması ve sonuçların karşılaştırılması. Uluslararası Çocuk Edebiyatı ve Eğitim Araştırmaları Dergisi, 5(2), 17-34. https://dergipark.org.tr/tr/pub/chedar/issue/69085/1033888
Baki, Y. (2019). Türkçe dersi 8. sınıf kitabındaki metinlerin okunabilirliği. Dil Eğitimi ve Araştırmaları Dergisi, 5(1), 30-46. https://doi.org/10.31464/jlere.528298
Baş, B., & Yıldız, F. İ. (2015). 2. sınıf Türkçe ders kitabındaki metinlerin okunabilirlik açısından incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(1), 52-61. https://dergipark.org.tr/tr/pub/mersinefd/issue/17396/181918
Benzer, A. (2020). Türkçe yapay zekâya dayalı okunabilirlik formülüne doğru bir adım. Araştırma ve Deneyim Dergisi, 5(1), 47-82. https://dergipark.org.tr/tr/pub/adeder/issue/55076/708220
Bezirci, B., & Yılmaz A. E. (2010). Metinlerin okunabilirliğinin ölçülmesi üzerine bir yazılım kütüphanesi ve Türkçe için yeni bir okunabilirlik ölçütü. Dokuz Eylül Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Fen ve Mühendislik Dergisi, 12(3), 49-62. https://dergipark.org.tr/tr/pub/deumffmd/issue/40831/492667
Biçer, N., & Alan, Y. (2017). Yabancılara Türkçe öğretiminde kullanılan Yeni Hitit 3 ve İstanbul C1+ ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik düzeylerinin karşılaştırılması. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(3), 1130-1139. https://doi.org/10.17860/mersinefd.328486
Bora, A., & Arslan, M. A. (2021). Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik yönünden incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 10(1), 222-236. https://dergipark.org.tr/tr/pub/teke/issue/60878/902725
Bozlak, Ü. G. (2018). 2016-2017 ve 2017-2018 eğitim ve öğretim yıllarında 5. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki hikâye edici metinlerin Uzun-Çetinkaya formülü ile okunabilirlik düzeyleri. AKRA Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, 6(14), 209-234. https://doi.org/10.31126/akrajournal.357526
Budak, Y. (2005). Metinlerin okunabilirlik düzeyinin saptanmasına yönelik eleştirel bir bakış. Eurasian Journal of Educational Research, (21), 76-87. https://search.trdizin.gov.tr/en/yayin/detay/50224
Büyükyıldız, A. (Ed.). (2021). Ders kitaplarında okunabilirlik. https://ttkb.meb.gov.tr/www/yayinlarimiz/icerik/532
Ceylan, M., & Kırcı, A. (2024). Türkçe ders kitaplarının okunabilirlik ve okuduğunu anlama açısından öğrenme güçlüğü bağlamında incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 13(3), 1090-1112. https://doi.org/10.7884/teke.1485761
Çakıroğlu, O. (2015). İlkokul Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik düzeylerinin öğrenme güçlüğü olan öğrenciler açısından değerlendirilmesi. İlköğretim Online, 14(2), 671-681. https://doi.org/10.17051/io.2015.31984
Çarkıt, C., & Bahadır, H. İ. (2022). Ortaokul Türkçe ders kitapları millî mücadele ve Atatürk teması metinlerinin okunabilirlik düzeyleri üzerine bir inceleme. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi , 11(1), 103-111. https://doi.org/10.30703/cije.949768
Çeçen, M., & Aydemir, F. (2013). Okul öncesi hikâye kitaplarının okunabilirlik açısından incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(16), 185-194. https://dergipark.org.tr/tr/pub/mkusbed/issue/19554/208310
Çetinkaya, G. (2010). Türkçe metinlerin okunabilirlik düzeylerinin tanımlanması ve sınıflandırılması (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
Çetinkaya, G. (2020). Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik özellikleri. Türkçe Ders Kitabı Çözümlemeleri içinde (ss. 141-153, 5. Baskı). Pegem Akademi.
Çıplak, G., & Balcı, A. (2022). Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik özelliğinin incelenmesi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (30), 170-187. https://doi.org/10.29000/rumelide.1193033
Çiftçi, Ö., Çeçen, M. A., & Melanlıoğlu, D. (2007). Altıncı sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik açısından değerlendirilmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi , 6(22), 206-219. https://dergipark.org.tr/tr/pub/esosder/issue/6136/82304
Demir, M., & Çeçen, M. A. (2013). İlköğretim I-V. sınıflar Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik açısından değerlendirilmesi. Milli Eğitim Dergisi, 43(197), 80-94. https://dergipark.org.tr/tr/pub/milliegitim/issue/36167/406560
Divrik, D., & Ceran, D. (2022). Mustafa Orakçı’nın “Ünlülerle Bir Gün” serisinin okunabilirlik düzeyi açısından incelenmesi. Asya Studies, 6(19), 33-42. https://doi.org/10.31455/asya.1018747
Dubay, W. H. (2004). The principles of readability. Impact Information
Durmuş, T., & Çetinkaya, S. (2021). İlkokul 4. sınıf Türkçe ders kitabındaki ve Morpa Kampüs eğitim platformundaki hikâye edici metinlerin metinsellik ve okunabilirlik ölçütlerine göre değerlendirilmesi. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 12(46), 1136-1158. http://dx.doi.org/10.35826/ijoess.2933
Erdem, C. (2011). Dil ve anlatım ders kitaplarındaki metinlerin kelime-cümle uzunlukları ve okunabilirlik düzeyleri üzerine bir değerlendirme (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
Gök, B., Temizyürek, F., Baş, Ö., & Sirem, Ö, (2021). Feridun Oral's children's books' peritextual features and their text readability levels. Turkish Journal of Education, 10(2), 125-138. https://doi.org/10.19128/turje.808967
Gökgül, M., & Bayram, B. (2022). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki serbest okuma metinlerinin okunabilirlik düzeyleri. Asya Studies, 6(21), 85-96. https://doi.org/10.31455/asya.1118710
Güder, O., & Bilgen, M. (2021). Matematik Korsanları hikâye setinin okunabilirlik düzeyi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(60), 273-301. https://doi.org/10.21764/maeuefd.987203
Güneş, F. (2015). Etkinliklerle hızlı okuma ve anlama (1. Baskı). Pegem Akademi.
Kalyoncu, R., & Memiş, M. (2024). Türkçe için oluşturulmuş okunabilirlik formüllerinin karşılaştırılması ve tutarlılık sorgusu. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 12(2), 417-436. https://doi.org/10.16916/aded.1434650
Karaca, M. F. (2023). İlkokul ve ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirliklerinin incelenmesi. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 13(3), 3203-3236. https://doi.org/10.48146/odusobiad.1249925
Kavun, M. (2023). Yusuf Asal’ın Patatesspor serisinde yer alan kitapların okunabilirliği. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 12(1), 178-193. https://doi.org/10.7884/teke.5679
Kavun, M., & Maden, A. (2024a). Türkiye'de okunabilirlik konusunda hazırlanan tezlerin araştırma eğilimi. Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 9(2), 824-837. https://doi.org/10.32321/cutad.1501929
Kavun, M., & Maden, S. (2024b). Türkiye'de Okunabilirlik ile İlgili Yayımlanmış Makalelerin Araştırma Eğilimleri. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 18(48), 38-57. https://mjer.inased.org/makale/4990
Kayabaşı, B., Yılmaz, M., & Doyumğaç, İ. (2016). Examination of Mustafa Ruhi Sirin’s stories in terms of readability. Adıyaman University Journal of Educational Sciences, 6(2), 323-343. https://doi.org/10.17984/adyuebd.306772
Kemiksiz, Ö. (2021). Türk dili ve edebiyatı ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik düzeyleri. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(3), 973-992. https://doi.org/10.31592/aeusbed.907768
Mert-Lüle, E. M. (2013). The readability of the texts in the Turkish textbooks in Turkey. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(3), 87-98. https://dergipark.org.tr/tr/pub/mersinefd/issue/17384/181649
Metin, M., Çümen, E., Aydın, Ö., Kıtır, S. & Bayraktar-Coşkun, Ş. (2024). Türk dili ve edebiyatı 9. sınıf ders kitabı. https://tymm.meb.gov.tr/ders-kitaplari?q=3
Millî Eğitim Bakanlığı (MEB). (2024). Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli ortak metni. https://tymm.meb.gov.tr/upload/brosur/ortak_metin.pdf
Nunan, D. (2003). Practical English language teaching (1st Edition). McGraw-Hill.
Ogur, E. (2022). 2021-2022 öğretim yılında okutulan 6. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik yönünden incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 11(4), 1647-1664. https://dergipark.org.tr/tr/pub/teke/issue/73952/1221117
Okur, A., & Arı, G. (2013). Readability of texts Turkish textbooks in grades 6, 7, 8. Elementary Education Online, 12(1), 202-226. https://ilkogretim-online.org/index.php/pub/article/view/5322
Öncü, B. (2024). An analysis of word-sentence lengths and readability levels of texts in primary school Turkish textbooks. Turkophone, 11(3), 159-180. https://doi.org/10.55246/turkophone.1605655
Özbek, A. B., & Ergül, C. (2018). İlkokul 4. sınıf ders kitaplarının okunabilirliklerinin değerlendirilmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(2), 653-668. https://doi.org/10.17860/mersinefd.398401
Özçetin, K., & Karakuş, N. (2020). 5. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik yönünden incelenmesi. Türkiye Eğitim Dergisi, 5(1), 175-190. https://dergipark.org.tr/tr/pub/turkegitimdergisi/issue/54397/731948
Özdemir, M. (2010). Nitel veri analizi: Sosyal bilimlerde yöntembilim sorunsalı üzerine bir çalışma. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 323-343. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ogusbd/issue/10997/131612
Özdemir, M., & Tuti, G. (2023). Nitel araştırma desenleri: Metodolojik bir temellendirme. Çankırı Karatekin Üniversitesi Karatekin Edebiyat Fakültesi Dergisi, 11(2), 217-235. https://doi.org/10.57115/karefad.1331759
Özdemir, S. (2016). Readability status of narrative and ınformative texts in fifth grade Turkish textbook. The Journal of Limitless Education and Research, 1(1), 33-46. https://doi.org/10.29250/sead.285475
Sağlam, D., İnce, M., & Eker, C. (2018). Ortaokul 5. sınıf Türkçe ders kitabının okunabilirlik seviyesi ve yaş düzeyine uygunluk açılarından değerlendirilmesi. Turkish Studies Educational Sciences, 13(11), 1139-1151. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.13622
Sever, S. (2011). Türkçe öğretimi ve tam öğrenme (5. Baskı). Anı.
Şakiroğlu, Y. (2020). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki öykülerin kelime–cümle uzunlukları ve okunabilirlik düzeyleri üzerine bir inceleme. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(6), 1827-1834. https://dergipark.org.tr/tr/pub/anemon/issue/58092/746147
Şimşek, Y., & Çinpolat, E. (2021). Ortaöğretim Türk dili ve edebiyatı ders kitaplarının okunabilirlik özellikleri. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25(1) , 233-250. https://dergipark.org.tr/en/pub/ataunisosbil/issue/60912/737833
Tekşan, K., & Çinpolat, E. (2020). Miyase Sertbarut’un Kitaplarının Okunabilirlik Düzeyleri. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 8(3), 829-842. https://doi.org/10.16916/aded.721787
Tekşan, K., Süğümlü, Ü., & Çinpolat, E. (2020). Readability of Turkish tales. Journal of Language and Linguistic Studies, 16(2), 978-992. https://doi.org/10.17263/jlls.759354
Temizyürek, F. (2010). Türkiye'de okuma seferberliği çerçevesinde seçilen kitapların kelime-cümle uzunlukları ve okunabilirlik açısından incelenmesi. Türklük Bilimi Araştırmaları, (27), 645-654. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tubar/issue/16968/177252
Yokuş, Y., & Örge-Yaşar, F. (2023). 3 ve 4. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin Ateşman ve Çetinkaya-Uzun okunabilirlik formüllerine göre incelenmesi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (36), 153-171. https://doi.org/10.29000/rumelide.1372336
Zorbaz, K. (2013). Türkçe ders kitaplarındaki masalların kelime – cümle uzunlukları ve okunabilirlik düzeyleri üzerine bir değerlendirme. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 3(1), 87-101. https://dergipark.org.tr/tr/pub/eku/issue/5445/73894