Okunabilirlikle İlgili Yurt Dışındaki Çalışmaların Bibliyometrik Analizi
Özet
Okuma becerisinin işlevini artıran okunabilirlik birçok araştırmaya konu olmakta ve önemini korumaya devam etmektedir. Türkiye’de okunabilirlik ile ilgili çalışmalar Türkçe ders kitapları üzerinde yoğunlaşmıştır. Peki dünyada okunabilirlikle ilgili çalışmaların eğilimi ne şekildedir? Çalışmanın amacı, mevcut bilgiyi görünür kılmak, gelecekteki araştırmalar ve akademisyenler için bir yol haritası sağlamak amacıyla 1992-2025 yılları arasında okunabilirlik ile ilgili çalışmaları incelemektir. Bu kapsamda Web of Science (WoS) veri tabanlarından elde edilen veriler R yazılımı kullanılarak bibliyometrik olarak değerlendirilmiştir. Analiz sonucunda atıf ve sıklık kriterleri kullanılarak okunabilirlik ile ilgili yayınların, kaynakların, yazarların, ülkelerin ve anahtar kelimelerin performansı belirlenmiştir. Analizler sonucunda okunabilirliğin giderek araştırmacıların ilgisini çektiği ve yayın sayısındaki artışın aynı zamanda alana yönelik veri birikiminin zenginleştiği ve araştırma çeşitliliğinin arttığı tespit edilmiştir. Okuryazarlık ve metin anlaşılırlığı konularının hem dil eğitimi hem de sağlık iletişimi alanlarında oldukça etkili ve disiplinler arası bir ilgi gördüğü, özellikle sağlık bağlamında yapılan çalışmaların öne çıkması, bu alandaki metin tasarımının yaşamsal etkilere sebep olabileceği belirlenmiştir.
Referanslar
Aria, M., & Cuccurullo, C. (2017). Bibliometrix: an R-tool for comprehensive science mapping analysis. Journal of Informetrics, 11(4), 959–975. https://doi.org/10.1016/j.joi.2017.08.007
Ateşman, E. (1997). Türkçede okunabilirliğin ölçülmesi. Ankara Üniversitesi TÖMER Dil Dergisi, 58, 171-174.
Bağcı, H. & Ünal, Y. (2013). İlköğretim 8. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik düzeyi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 1(3), 12-28.
Baki, Y. (2019). Türkçe dersi 8. sınıf kitabındaki metinlerin okunabilirliği. Dil Eğitimi ve Araştırmaları Dergisi, 5(1), 30-46. https://doi.org/10.31464/jlere.528298
Baş, B., & İnan Yıldız, F. (2015). 2. sınıf Türkçe ders kitabındaki metinlerin okunabilirlik açısından incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(1). https://doi.org/10.17860/efd.28285
Baştuğ, M., Hiğde, A., Çam, E., Örs, E., & Efe, P. (2019). Okuduğunu anlama becerilerini geliştirme stratejiler, teknikler, uygulamalar. Pegem Akademi. https://doi.org/10.14527/9786052415504
Batur, Z., & Özcan, H. Z. (2020). Readability levels of texts in the sixth grade Turkish text books. Azerbaijan Journal of Educational Studies, 690(1), 217-230. DOI: 10.29228/edu.103
Bora, A. ve Arslan, M. A. (2021). Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik yönünden incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 10(1), 222-236.
Bozlak, Ü. G. (2018). 2016-2017 ve 2017-2018 eğitim ve öğretim yıllarında 5. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki hikâye edici metinlerin Uzun-Çetinkaya formülü ile okunabilirlik düzeyleri/ düzeylerinin incelenmesi. Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, 14(6), 209-234.
Coşkun, İ., & Duran Baytar, S. (2021). Okuduğunu anlama ve stratejiler. H. Anılan (Ed.), Okuma ve okuduğunu anlama içinde (s.121-142). Vizetek Yayıncılık
Coşkun, K. (2021). Sekizinci sınıf Türkçe ders kitabındaki okuma metinlerinin okunabilirlik düzeyinin değerlendirilmesi. International Journal of Language Academy, 9(1), 66-77. DOI: 10.29228/ijla.48401
Crossley, S. A. (2025). Developing linguistic constructs of text readability using natural language processing. Scientific Studies of Reading, 29(2), 138–160. https://doi.org/10.1080/10888438.2024.2422365
Çakıroğlu, O. (2015). İlkokul Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik düzeylerinin öğrenme güçlüğü olan öğrenciler açısından değerlendirilmesi. İlköğretim Online, 14(2), 671-681. https://doi.org/10.17051/io.2015.31984
Çarkıt, C., & Bahadır, H. İ. (2022). Ortaokul Türkçe ders kitapları Millî Mücadele ve Atatürk teması metinlerinin okunabilirlik düzeyleri üzerine bir inceleme. Cumhuriyet International Journal of Education, 11(1), 103-111. DOI: 10.30703/cije.949768
Çıplak, G., & Balcı, A. (2022). Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik özelliğinin incelenmesi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (30), 170-187. DOI: 10.29000/rumelide.1193033
Çifti, Ö., Çeçen, M. A., & Melanlıoğlu, D. (2007). Altıncı sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik açısından değerlendirilmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 6(22), 206-219.
Çolakoğlu, E. (2024). Destinasyon markası literatürünün bibliyometrik analizi. Turizm Akademik Dergisi, 11(2), 317-336.
Göçer, A. (2018). Metin işleme süreçli-mikro öğretim uygulama örnekli-Türkçe öğrenme ve öğretim yaklaşımları (3. baskı). Pegem Akademi.
Gökgül, M., & Bayram, B. (2022). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki serbest okuma metinlerinin okunabilirlik düzeyleri. Asya Studies, (21), 85-96. DOI: 10.31455/asya.1118710
Gündüz, O. ve Şimşek, T. (2011). Anlama teknikleri 1 uygulamalı okuma eğitimi. Grafiker Yayınları.
Güven, A. Z. (2014). 7. sınıf Türkçe ders kitaplarında yer alan metinlerin metinsellik ölçütlerine göre değerlendirilmesi. Turkish Studies- International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 9(8), 517-535. DOI: 10.7827/TurkishStudies.7327.
Hırlak, B., & Çolakoğlu, E. (2023). Marka vatandaşlık davranışı literatürünün bibliyometrik analizi. Abant Sosyal Bilimler Dergisi, 23(3), 1532-1551. doi: 10.11616/asbi.1327921
Hood, W. W., & Wilson, C. S. (2001). The literature of bibliometrics, scientometrics, and informetrics. Scientometrics, 52(2), 291–314. https://doi.org/10.1023/A:1017919924342
İskender, E. (2013). Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin kelime ve cümle yapılarıyla okunabilirlik düzeyleri arasındaki ilişki. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Karadeniz Teknik Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
Karatay, H., Bolat, K. K., & Güngör, H. (2013). Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik ve anlaşılabilirliği. The Journal of Academic Social Science Studies, 6(6), 603-623. DOI: 10.9761/JASSS1770.
Kavun, M. (2023). Yusuf Asal’ın Patatesspor serisinde yer alan kitapların okunabilirliği. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 12(1), 178-193.
Kavun, M., & Maden, A. (2024). Türkiye'de okunabilirlik konusunda hazırlanan tezlerin araştırma eğilimi. Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 9(2), 824-837.
Kavun, M., & Maden, S. (2024a). Türkiye'de okunabilirlik ile ilgili yayımlanmış makalelerin araştırma eğilimleri. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 18(48), 38-57.
Kavun, M., & Mert, O. (2023). Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi alanında hazırlanan doktora tezlerinin özetleri üzerinden okunabilirliğin değerlendirilmesi. A. Ekmekçi Aşan (Ed.), Yabancılara Türkçe öğretimi üzerine güncel araştırmalar içinde (s. 17–36). Sonçağ Akademi.
Luong, A. V., Nguyen, D., & Dinh, D. (2018). A new formula for vietnamese text readability assessment. In 2018 10th International Conference on Knowledge and Systems Engineering (KSE) (pp. 198-202). DOI: 10.1109/KSE.2018.8573379
Lüle Mert, E. (2013). Türkiye’de kullanılan Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlikleri. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(3), 87-98.
Lüle Mert, E. (2018). Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlikleri. International Journal of Language Academy, 6(1), 184-198. DOI: 10.18033/ijla.3866.
MEB, (2021). Ders kitaplarında okunabilirlik. Ankara: T.C. Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
Mirzaoğlu, V., & Akın, E. (2015). 5. sınıf Türkçe ders kitabındaki metinlerin okunabilirliği üzerine bir inceleme. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (5), 146-155.
Ogur, E. (2022a). 2021-2022 öğretim yılında okutulan 7. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik yönünden incelenmesi. Turkish Studies- Educational Sciences, 17(5), 1135-1154. DOI: 10.7827/TurkishStudies.64283.
Okur, A., & Arı, G. (2013). 6, 7, 8. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirliği. İlköğretim Online, 12(1), 202-226.
Önder, E., Bozkurt, M., & Topçuoğlu Ünal, F. (2021). İlköğretim 7. sınıf Türkçe ders kitabında yer alan metinlerin okunabilirlik seviyelerinin belirlenmesi. International Journal of Language Academy, 9(4), 34-46. DOI: 10.29228/ijla.51692
Özçetin, K., & Karakuş, N. (2020). 5. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik yönünden incelenmesi. Türkiye Eğitim Dergisi, 5(1), 175-190.
Özdemir, S. (2016). Beşinci sınıf Türkçe ders kitabındaki öyküleyici ve bilgilendirici metinlerin okunabilirlik durumu. Sınırsız Eğitim ve Araştırma Dergisi, 1(1), 33-46.
Pritchard, A. (1969). Statistical bibliography or bibliometrics? Journal of Documentation, 25(4), 348–349.
Qin Y., & Irshad, A. (2024). Research on the evaluation method of English textbook readability based on the TextCNN model and its application in teaching design. Peerj Computer Scıence (10). DOI 10.7717/peerj-cs.1895
Sağlam, D., İnce, M., & Eker, C. (2018). Ortaokul 5. sınıf Türkçe ders kitabının okunabilirlik seviyesi ve yaş düzeyine uygunluk açılarından değerlendirilmesi. Turkish Studies- Educational Sciences, 13(11), 1139-1151. DOI: 10.7827/TurkishStudies.13622.
Şakiroğlu, Y. (2020). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki öykülerin kelime-cümle uzunlukları ve okunabilirlik düzeyleri üzerine bir inceleme. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(6), 1827-1834. DOI: 10.18506/anemon.746147
Tompkins, G. E. (2021). Dil sanatlarının temelleri. (Ed. E. Boylu, H. Serpil Çev.). Pegem Akademi.
Uçar, S. Ş., Aldabe, I., Aranberri, N., & Arruarte, A. (2024). Exploring automatic readability assessment for science documents within a multilingual educational context. Int J Artif Intell Educ 34, 1417–1459. https://doi.org/10.1007/s40593-024-00393-2
Wray, D. & Janan, D. (201 3). exploring the readability of assessment tasks: the ınfluence of text and reader factors. Multidisciplinary Journalof Educational Research,3(1), 69-95. doi:1 0.4471 /remie.201
Yılmaz, O., & Yakar, Y. M. (2018). Türkçe ders kitapları ve çocuk karakterler. The Journal of Academic Social Science Studies, 69, 49-64.
Yokuş, Y., & Örge Yaşar, F. (2023). 3 ve 4. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin Ateşman ve Çetinkaya-Uzun okunabilirlik formüllerine göre incelenmesi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (36), 153-171. https://doi.org/10.29000/rumelide.1372336
Yokuş, Y., & Örge Yaşar, F. (2025). 3 ve 4. seviyeler için hazırlanan Türkçe ve Türk kültürü ders kitaplarında okunabilirlik. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 13(1), 17-38.
Zorbaz, K. (2013). Türkçe ders kitaplarındaki masalların kelime–cümle uzunlukları ve okunabilirlik düzeyleri üzerine bir değerlendirme. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 3(1), 87-101.
