Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretiminde Diller için Avrupa Ortak Başvuru Metni’ne Göre Okunabilirlik Ölçütleri
Özet
Diller için Avrupa Ortak Başvuru Metni, yayımlandığı tarihten bu yana, dil eğitimi alanında başlıca referans metinlerden biri olarak kabul edilmiştir. Metninin amacı, ikinci ya da yabancı dil öğretiminde yeterlik kavramını, gerçek yaşam görevlerine dayalı ve kullanıcı odaklı bir yaklaşımla somutlaştırmaktır. Bu görevi yerine getirmeyi amaçlarken başvurduğu kaynakların başında metinler gelir. İkinci dil öğretiminde gerek öğretim gerekse ölçme ve değerlendirme süreçlerinde, metin seçimi ve metinlerin seviyelere göre uygun zorluk düzeylerinin belirlenmesi, öğrenme sürecinin verimliliğini ve başarısını doğrudan etkileyen kritik faktörlerden biri olarak görülmektedir. Bu bağlamda günümüzde dil öğretimi alanında, öğrencilerin dil yeterlik seviyelerine uygun metinlerin belirlenmesi ve bu metinlerin okunabilirlik düzeylerinin objektif kriterlerle göre değerlendirilmesi ihtiyacı giderek artmaktadır. Özellikle metinlerin taşımış olduğu sözcük, yapı, söz dizim, biçim, boyut gibi birtakım özellikler okunabilirliği ve dolayısıyla anlaşılabilirliği doğrudan etkileyebilecek potansiyele sahiptir. Bu doğrultuda, metin seçim sürecinin sistematik bir yaklaşımla ele alınması, sürece ilişkin standartların ve objektif değerlendirme kriterlerinin oluşturulması elzemdir. Geleneksel okunabilirlik formüllerinin yanı sıra, çağdaş dil öğretimi ve yeni teknolojilerin getirdiği yaklaşımların ve yeni yöntemlerin de dikkate alınması zorunludur. Bu süreçte metinlerin analizinde, sözcük sıklığı, cümle uzunluğu, sözdizimsel karmaşıklık indeksi gibi nicel ölçütlerin yanında, metinlerin görev temelli pragmatik uygunluğu, kültürel erişilebilirliği, arka plan birikimi ve motivasyonel değerleri gibi faktörler de değerlendirilmelidir.
Referanslar
About Readability. (2020). Readable. https://readable.com/readability/
Acar, A., & İşisağ, K. U. (2017). Readability and comprehensibility in translation using reading ease and grade indices. International Journal of Comparative Literature and Translation Studies, 5(2), 47-52. https://doi.org/10.7575/aiac.ijclts.v.5n.2p.47
Alderson, J. C. (2000). Assessing Reading. Cambridge University Press.
Ateşman, E. (1997). Türkçede okunabilirliğin ölçülmesi. Ankara Üniversitesi TÖMER Dil Dergisi, 58, 71-84.
Avrupa Konseyi. (2001). Diller için Avrupa Ortak Başvuru Metni: Öğrenme, öğretme, değerlendirme (Türkçe çev.). TELC.
Avrupa Konseyi. (2020). Diller için Avrupa Ortak Başvuru Metni: Öğrenme, öğretme ve değerlendirme - Tamamlayıcı Cilt. Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
Bailin, A., & Grafstein, A. (2016). Readability: Text and context. Palgrave Macmillan.
Barzilay, R., & Lapata, M. (2008). Modeling local coherence: An entity‐based approach. Computational Linguistics, 34(1), 1–34. https://doi.org/10.1162/coli.07-034-R2
Beinborn, L., Zesch, T., & Gurevych, I. (2014). Readability for foreign language learning: The importance of cognates. Transactions of the Association for Computational Linguistics, 2, 473-486. https://doi.org/10.1162/tacl_a_00194
Bruce, B., & Rubin, A. (1988). Readability formulas: Matching tool and task. In A. Davison & G. M. Green (Eds.), Linguistic complexity and text comprehension (pp. 5-22). Lawrence Erlbaum Associates.
Carrell, P. L. (1987). Readability in ESL. Reading in a Foreign Language, 4(1), 21–40.
Celce-Murcia, M., & Larsen-Freeman, D. (1999). The Grammar Book: An ESL/EFL Teacher's Course (2nd ed.). Heinle & Heinle.
Crossley, S. A., Allen, D. B., & McNamara, D. S. (2011). Text readability and intuitive simplifications: A comparison of readability formulas. Reading in a Foreign Language, 23(1), 84-101.
Crossley, S. A., Greenfield, J., & McNamara, D. S. (2008). Assessing text readability using cognitively based indices. TESOL Quarterly, 42(3), 475–493. https://doi.org/10.1002/j.1545-7249.2008.tb00115.x
Dale, E., & Chall, J. S. (1949). The concept of readability. Elementary English, 26, 19–26.
Flesch, R. (1979). How to write plain English. http://www.mang.canterbury.ac.nz/courseinfo/AcademicWriting/Flesch.htm
Flesch, R. F. (1949). A new readability yardstick. Journal of Applied Psychology, 32(3), 221-233.
Fry, E. (2002). Readability versus leveling. The Reading Teacher, 56(3), 286-291.
Gunning, T. G. (2003). The role of readability in today's classrooms. Topics in Language Disorders, 23(3), 175-189.
Heilman, M., Collins-Thompson, K., Callan, J., & Eskenazi, M. (2008). An analysis of statistical models and features for reading difficulty prediction. In Proceedings of the 2007 Conference on Empirical Methods in Natural Language Processing (pp. 193–202). Association for Computational Linguistics. https://doi.org/10.3115/1613715.1613744
Hu, M., & Nation, P. (2000). Unknown vocabulary density and reading comprehension. Applied Linguistics, 21(2), 269-289.
Kasule, D. (2009). Textbook readability and ESL learners. Reading and Writing, 1, 64–76.
Kavun, M., & Mert, O. (2023). Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi alanında hazırlanan doktora tezlerinin özetleri üzerinden okunabilirliğinin değerlendirilmesi. G. Ekmekçi Açan (Ed.), Yabancılara Türkçe öğretimi üzerine güncel araştırmalar (ss. 17-36). Sonçağ Akademi.
Kavun, M., & Maden, S. (2024a). Türkiye'de Okunabilirlik ile İlgili Yayımlanmış Makalelerin Araştırma Eğilimleri. Mediterranean Educational Research Journal/Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 18(48).
Kavun, M., & Maden, A. (2024b). Türkiye'de okunabilirlik konusunda hazırlanan tezlerin araştırma eğilimi. Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 9(2), 824-837. https://doi.org/10.32321/cutad.1501929
Klare, G. R. (1952). Measures of the readability of written communication: An evaluation. Journal of Educational Psychology, 43(7), 385-399.
Klare, G. R. (1963). The measurement of readability. Iowa State University Press.
Laposhina, A. N., & Lebedeva, M. Y. (2021). Textometr: an online tool for automated complexity level assessment of texts for Russian language learners. Russian Language Studies, 19(3), 331-345. https://doi.org/10.22363/2618-8163-2021-19-3-331-345
Laposhina, A. N., Veselovskaya, T. S., Lebedeva, M. Y., & Kupreshchenko, O. F. (2018). Automated Text Readability Assessment For Russian Second Language Learners. In Computational Linguistics and Intellectual Technologies: Proceedings of the International Conference "Dialogue 2018", Issue 17 (24) (pp. 396-406).
Laroche, J. M. (1979). Readability measurement for foreign language materials. System, 7(2), 131-135.
Laufer, B., & Nation, P. (1999). A vocabulary-size test of controlled productive ability. Language Testing, 16(1), 33–51. https://doi.org/10.1177/026553229901600103
McLaughlin, G. H. (1969). SMOG grading—a new readability formula. Journal of Reading, 12(8), 639–646.
Moldstad, J. A. (1954). Readability formulas and film grade-placement. Audio-Visual Communication Review, 2(2), 99–108.
Rahmawati, L. E., & Sulistyono, Y. (2021). Assessment and evaluation on text readability in reading test instrument development for BIPA-1 to BIPA-3. Asian Journal of University Education, 17(3), 52–57. https://doi.org/10.24191/ajue.v17i3.14522
Readability formulas. (n.d.). Readable. https://readabilityformulas.com/
Readability tests. (n.d.). Siteimprove. https://help.siteimprove.com/support/solutions/articles/80000448325-readability-tests
Richards, J. C., Platt, J., & Platt, H. (1992). Longman Dictionary of Language Teaching and Applied Linguistics. Longman.
Richards, J. C., & Schmidt, R. W. (2013). Longman dictionary of language teaching and applied linguistics. Routledge.
Şahin, Z., Akbaş, K. A., & Tuğ, C. (2025). CEFR Standartlarına Dayalı Metin Hazırlığı: A. N. Lapoşina ve M. Yu. Lebedeva'nın Geliştirdiği Textometr Aracının Kullanım Yöntemleri ve Rusça Öğretimine Faydaları. Millî Eğitim, 54(246), 733-758. https://doi.org/10.37669/milliegitim.1533973
Tangsakul, S., & Poonpon, K. (2024). Aligning Academic Reading Tests to the Common European Framework of Reference for Languages (CEFR). rEFLections, 31(2), 614-638. https://doi.org/10.61508/refl.v31i2.275057
The Gunning Fog Index. (n.d.). Readable. https://readable.com/readability/gunning-fog-index/
The SMOG index. (n.d.). Readable. https://readable.com/readability/smog-index/
Uchida, S., & Negishi, M. (2018). Assigning CEFR-J levels to English texts based on textual features. Proceedings of APCLC 2018 (pp. 3–6). Kyushu University & Tokyo University of Foreign Studies.
Zakaluk, B. L., & Samuel, S. J. (Eds.). (1988). Readability: Its past, present, and future (pp. 36-45). International Reading Association.
