Okunabilirlik Kavramı
Özet
Bu çalışma, okunabilirlik kavramının dilbilim ve eğitim bilimleri alanlarındaki konumunu kuramsal ve uygulamalı yönleriyle ele almaktadır. Okunabilirlik, metin çözümlemelerinde temel bir değerlendirme ölçütü olarak kabul edilmekte ve bireyin okuma, anlama ve metinle etkileşim süreçlerini doğrudan etkilemektedir. Tarihsel süreç boyunca farklı diller ve eğitim bağlamları için geliştirilen okunabilirlik formülleri, metinlerin nesnel kriterler doğrultusunda değerlendirilmesine olanak sağlamış, böylece materyal geliştirme ve öğretim süreçlerine bilimsel bir çerçeve kazandırmıştır. Eğitim ortamlarında okunabilirlik analizleri özellikle öğrencilerin düzeyine uygun materyal seçimi, ders kitabı hazırlama ve ölçme-değerlendirme süreçlerinde belirleyici bir rol üstlenmektedir. Okuma sürecinin bilişsel, dilsel ve pedagojik boyutları dikkate alındığında, okunabilirlik çalışmalarının sistematik biçimde yürütülmesi öğrenmenin niteliğini artırmak açısından kritik öneme sahiptir. Bu bağlamda çalışma, okunabilirlik kavramının kuramsal temellerini, uygulama alanlarını ve eğitsel yansımalarını tartışarak alan yazına katkı sağlamayı amaçlamaktadır. Ayrıca, öğretim materyali tasarımı ve dil öğretimi uygulamalarında okunabilirlik ölçütlerinin bütüncül biçimde kullanılmasının gerekliliğine vurgu yapmaktadır.
Referanslar
Akbaş, B., & Aksoy, E. (2024). Sevim Ak hikayelerinin okunabilirlik açısından değerlendirilmesi. Nizip Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(1), 62-73.
Akbulut, A. S. (2022). İnternet ortamındaki şeffaf plak tedavisi ile ilgili bilgilerin okunabilirlik analizi. Necmettin Erbakan Üniversitesi Diş Hekimliği Dergisi, 4(1), 7-11.
Anderson, R. C., Hiebert, E. H., Scott, J. A., & Wilkinson, I. A. G. (1985). Becoming a nation of readers: the report of the commission on reading. National Institute of Education.
Ay, İ. E., & Duranoğlu, Y. (2022). Göz damlası prospektüslerinin okunabilirlik düzeyinin değerlendirilmesi. Anatolian Clinic the Journal of Medical Sciences, 27(1), 55-59.
Bacakoğlu, T. Y. (2022). Türkiye’de yetişkin eğitimi tarihine genel bir bakış. Temel Eğitim, (14), 18-29.
Bailin, A., & Grafstein, A. (2016). Readability: Text and context. Palgrave Macmillan.
Collins-Thompson, K. (2014). Computational assessment of text readability: A survey of current and future research. ITL-International Journal of Applied Linguistics, 165, 97-135.
Crossley, S. A., Allen, D. B., & McNamara, D. S. (2011). Text readability and intuitive simplification: A comparison of readability formulas. Reading in a Foreign Language, 23(1), 84–101.
Çarkıt, C., & Bahadır, H. İ. (2022). Ortaokul Türkçe ders kitapları millî mücadele ve Atatürk teması metinlerinin okunabilirlik düzeyleri üzerine bir inceleme. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 11(1), 103-111.
Çetinkaya, G. (2010). Türkçe metinlerin okunabilirlik düzeylerinin tanımlanması. [Yayımlanmamış doktora tezi], Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Çıplak, G., & Balcı, A. (2022). Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik özelliğinin incelenmesi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (30), 170-187.
DuBay, W. H. (2004). The principles of readability. Impact Information
Güder, O., & Bilgen, M. (2021). Matematik Korsanları hikâye setinin okunabilirlik düzeyi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (60), 273-301.
Güneş, F. (2013). Türkçe’de metin öğretimi yerine metinle öğrenme. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (11), 603-637.
Just, M. A., & Carpenter, P. A. (1987). The psychology of reading and language comprehension. Allyn & Bacon.
Karatay, H., & Güngör, K. K. B. H. (2024). Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik ve anlaşılabilirliği. The Journal of Academic Social Science Studies, 6(6), 603-623.
Kavun, M. (2023). Yusuf Asal’ın Patatesspor serisinde yer alan kitapların okunabilirliği. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 12(1), 178-193.
Kavun, M., & Maden, A. (2024a). Türkiye'de okunabilirlik konusunda hazırlanan tezlerin araştırma eğilimi. Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 9(2), 824-837.
Kavun, M., & Maden, S. (2024b). Türkiye'de okunabilirlik ile ilgili yayımlanmış makalelerin araştırma eğilimleri. Mediterranean Educational Research Journal/Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 18(48).
Kemiksiz, Ö. (2021). Türk dili ve edebiyatı ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik düzeyleri. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(3), 973-992.
Kirchner, G. J., Kim, R. Y., Weddle, J. B., & Bible, J. E. (2023). Can artificial intelligence improve the readability of patient education materials?. Clinical Orthopaedics and Related Research, 481(11), 2260-2267.
Klare, G. R. (1963). The measurement of readability. Iowa State University Press.
Lively, B. A., & Pressey, S. L. (1923). A method for measuring the vocabulary burden of textbooks. Educational Administration and Supervision, 9, 389–398.
Momenaei, B., Wakabayashi, T., Shahlaee, A., Durrani, A. F., Pandit, S. A., Wang, K., Mansour, H. A., Abishek, R. M., Xu, D., Sridhar, J., Yonekawa, Y. & Kuriyan, A. E. (2023). Appropriateness and readability of ChatGPT-4-generated responses for surgical treatment of retinal diseases. Ophthalmology Retina, 7(10), 862-868.
Moons, P., & Van Bulck, L. (2024). Using ChatGPT and Google Bard to improve the readability of written patient information: a proof of concept. European Journal of Cardiovascular Nursing, 23(2), 122-126.
Rouhi, A. D., Ghanem, Y. K., Yolchieva, L., Saleh, Z., Joshi, H., Moccia, M. C., ... & Han, J. J. (2024). Can artificial intelligence improve the readability of patient education materials on aortic stenosis? A pilot study. Cardiology and therapy, 13(1), 137-147.
Sezin, R. K., & Biçen, Ş. N. (2023). Ses Kısıklığı ile ilgili çevrim içi hasta bilgilendirme metinlerinin okunabilirlik ve kalite düzeyleri. Journal of Ear Nose Throat and Head Neck Surgery, 31(3).
Sherman, L. A. (1893). Analytics of literature: A manual for the objective study of English prose and poetry. Ginn.
Şakiroğlu, Y. (2020). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki öykülerin kelime–cümle uzunlukları ve okunabilirlik düzeyleri üzerine bir inceleme. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(6), 1827-1834.
Taşdemir, İ. (2023). İnternet ortamındaki dişeti hastalığı ile ilgili bilgilerin okunabilirlik analizi. Selcuk Dental Journal, 10(1), 89-93.
Thorndike, E. L. (1921). The Teacher’s Word Book. Teachers College, Columbia University.
Vogel, M., & Washburne, C. (1928). An objective method of determining grade placement of children's reading material. The Elementary School Journal, 28(5), 373-381.
