Alternatif Turizm Çeşitleri
Özet
Alternatif turizm, kitlesel turizmin çevresel, kültürel ve sosyal alanlarda yarattığı olumsuzluklara tepki olarak ortaya çıkan, sürdürülebilirlik ve özgün deneyim arayışı temelli bir turizm anlayışıdır. Doğa ile uyum, kültürel değerlerin korunması ve bireysel deneyimlerin öncelenmesi, bu yaklaşımın temel özelliklerini oluşturmaktadır. Literatürde farklı şekillerde tanımlanan alternatif turizm; küçük ölçekli, katılımcı, çevreye duyarlı ve yerel halkın ekonomik, sosyal ve kültürel kazanımlarını gözeten bir yapı olarak öne çıkmaktadır. Bu çalışmada alternatif turizm türleri üç ana başlık altında incelenmiştir: doğa temelli turizm, ekoturizmden yayla turizmine, dağ ve kış sporlarından tarım ve yaban hayatı gözlem turizmine kadar geniş bir alanı kapsamaktadır. Kültür temelli turizm, kültürel miras, inanç, etnik, diaspora ve hüzün turizmi gibi türlerle kimlik, aidiyet ve kültürel sürdürülebilirliği ön plana çıkarmaktadır. Deneyim ve macera temelli turizm ise wellness, spiritüel, macera, gönüllü, dönüşüm temelli ve gastronomi odaklı deneyimlerle bireylerin hem kişisel gelişim hem de farklılık arayışına cevap vermektedir. Sonuç olarak alternatif turizm, yalnızca kitlesel turizme karşı bir seçenek değil, aynı zamanda bireylerin derinleşen deneyim arayışlarını, toplumların kalkınma hedeflerini ve sürdürülebilir bir gelecek vizyonunu bir araya getiren çok boyutlu bir olgu olarak değerlendirilmektedir.
Referanslar
Acuner, S. ve Acuner, E. (2017a). Turizmde paylaşım ekonomisi ve vergilendirilmesi. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 5 (2), 188-212. https://doi.org/10.21325/jotags.2017.77
Acuner, E. ve Acuner, S. (2017b, 23-24 Ekim). DOKAP bölgesinde faaliyet gösteren kış turizm işletmeleri için mali bir kolaylık: Özel hesap dönemi (Tam Metin Bildiri). DOKAP Bölgesi Uluslararası Turizm Sempozyumu, Karadeniz Teknik Üniversitesi Trabzon, Türkiye.
Acuner, E. ve Acuner, S. (2018). Türk hukukunda sakin şehir kriterlerini destekleyen mali düzenlemeler. Karadeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8 (16), 253-277.
Acuner, E., Mete, B. ve Özer, K. (2025, 16-18 Mayıs). Dijital göçebeler: Destinasyon paydaşlarının bakışıyla yeni nesil turizm (Tam Metin Bildiri). 6th International Travel and Tourism Dynamics (ITTD25), Ankara, Türkiye.
Acuner, E. ve Turan, Y. (2024). Dijital bağımlılık farkındalığı için dijital detoks turizmi deneyimi. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(2), 312-331.
Acuner, S. ve Acuner, E. (2014). Türkiye'nin yavaş şehirlerine devlet desteği: kaybolmaya yüz tutmuş meslekleri yürüten vergiden muaf esnaf. Lebib Yalkın Mevzuat Dergisi, (126), 166-177.
Acuner, S. (2015). Kaybolmuş meslek kollarına tanınan esnaf muafiyetine idari sınırlama. Vergi Sorunları Dergisi, (319), 135-145.
Agaliotou, C. (2015). Reutilization of industrial buildings and sites in Greece can act as a lever for the development of special interest/alternative tourism. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 175, 291-298. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2015.01.1203
Aktaş, E. ve Kurgun, A. (2021). Sorumlu turizm yaklaşımı ile turistik destinasyonların gelişimi: Foça örneği. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23(4), 1671-1708. http://dx.doi.org/10.16953/deusosbil.975564
Akoğlan Kozak, M. ve Bahçe, S. (2009). Özel ilgi turizmi. Ankara:Detay Yayıncılık.
Altıntaş, V., Aksoy, M. ve Tokatlı, C. (2022). Covid-19 sürecinde seyahat bloggerlarının alternatif turizm değerlendirmesindeki rolü: İstanbul ili örneği. Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 6(1), 281-302. https://doi.org/10.26677/TR1010.2022.952
Ardahan, F., ve Mert, M. (2013). Bireyleri doğa yürüyüşü yapmaya motive eden faktörler ölçeği ve bu faaliyetlere katılarak elde edilen faydalar ölçeğinin Türk popülasyonu için geçerlilik güvenirlilik çalışması. International Journal of Human Sciences, 10(2), 338-355.
Arpacı, Ö., Zengin, B. ve Batman, O. (2012). Karaman’ın mağara turizmi potansiyeli ve turizm açısından kullanılabilirliği. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2012(2), 59-64.
Arslaner, E. ve Günay, E. (2017). Alternatif turizmin bazı türleri üzerine bir değerlendirme. Journal of Tourism & Gastronomy Studies, 5(4), 422-438. http://dx.doi.org/10.21325/jotags.2017.158
Avcıkurt, C. (2007). Turizm sosyolojisi turist yerel halk etkileşimi (2. Baskı). Ankara:Detay Yayıncılık.
Aydın, E. U. (2023). Dönüşümsel turizm ve eko turizmi. Acuner, E. (Ed.). Dönüşümsel Turizm içinde (ss.82-98). Ankara:Detay Yayıncılık.
Aydoğdu Atasoy, Ö. (2021). Spiritüel turizm köyü modeli: Erdek (BCS’21). Bandırma On yedi Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 4(BCS 21 Özel Sayı), 20-28. https://doi.org/10.38120/banusad.1004426
Bandeoğlu, Z. (2015). Türkiye’de kültür turizmi potansiyeli üzerine bir değerlendirme. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(2), 155-168.
Baytok, A., Pelit, E. ve Soybalı, H. H. (2017). Alternatif turizm mi turizmde çeşitlilik mi? Kavramsal bir değerlendirme. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1-14.
Bennett, M., King, B. ve Milner, L. (2004). The health resort sector in Australia: A positioning study. Journal of Vacation Marketing, 10(2), 122-137.
Blamey, R. K. (2001). Principles of ecotourism. In The encyclopedia of ecotourism, 5-22. Wallingford UK: Cabi Publishing.
Boz, M. (2019). Turizmin gelişmesinde alternatif turizm pazarlamasının önemi: Antalya örneği. Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 3(4), 977-994. https://doi.org/10.26677/TR1010.2019.223
Butler, R. W. (1990). Alternative tourism: Pious hope or Trojan horse?. Journal of travel research, 28(3), 40-45.
Cesur, E., Özer, Ç. ve Çeken, H. (2021). Alternatif turizm kapsamında aromatik turizm ve gelişimi. Abant Sosyal Bilimler Dergisi, 21(3), 1055-1078. https://doi.org/10.11616/asbi.953932
Cohen, E. (1987). “Alternative tourism” - A critique. Tourism Recreation Research, 12(2), 13-18.
Çeken, H., DALGIN, T. ve ÇAKIR, N. (2012). Bir alternatif turizm türü olarak kırsal turizmin gelişimini etkileyen faktörler ve kırsal turizmin etkileri. International Journal of Social and Economic Sciences, 2(2), 11-16.
Çelik, S. (2018). Alternatif turizm. Journal of International Social Research, 11(56), 193-204. http://dx.doi.org/10.17719/jisr.20185638991
Çelik Uğuz, S. (2011). Sürdürülebilir turizm kapsamında Burhaniye’nin alternatif turizm potansiyeli. Marmara Coğrafya Dergisi, 24, 332-353.
Çelik Uğuz, S. ve Özbek, V. (2018). Destinasyon sadakatini etkileyen faktörler: Bisiklet turizmi ve Burhaniye bisiklet festivali örneği. International Review of Economics and Management, 6(2), 84-102.
Deaden, P. ve Harron, S. (1994). Alternative tourism and adaptive change. Annals of tourism research, 21(1), 81-102.
Diker, O. (2019). Somut olmayan kültürel miras ile ilişkisi bağlamında etnik turizm. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 8(1), 671-684.
Diker, O., Çetinkaya, A. ve Cinkara, A. (2016). Hava sporları turizmi ve Safranbolu'nun hava sporları potansiyelinin belirlenmesi. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(1), 84-100.
Demircan, G. K. ve Demircan, Ş. (2023). Diaspora turizmi. https://doi.org/10.58830/ozgur.pub286.c1121
Dernoi, L. A. (1981). Alternative tourism: Towards a new style in North-South relations. International Journal of Tourism Management, 2(4), 253-264. https://doi.org/10.1016/0143-2516(81)90030-X
Eadington, W. R. ve Smith, V. L. (1992). Introduction: The emergence of alternative forms of tourism. Tourism Alternatives: Potentials and Problems in the Development of Tourism, Smith, V. L. ve Eadington, W. R. (Ed.), (ss.1-12). https://doi.org/10.9783/9781512807462-004
Emekli, G. (2006). Coğrafya, kültür ve turizm: Kültürel turizm. Ege coğrafya dergisi, 15(1-2), 51-59.
Ergüven, M. H. (2010). Wellness, medical wellness ve turizm. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 2(2), 86-93.
Erdoğan, N. (2003). Çevre ve (eko)turizm. Ankara: Erk Yayınları.
Erdoğan, N. (2010). Ekoturizm ve doğa temelli turizmin geldikleri noktadaki kavramsal çerçeve. Türkiye Ormancılar Derneği Yayınlar Serisi No:10. Orman ekosistemlerinde eko turizm çalıştayı ve 10. Yılında TODEG. Türkiye Ormancılar Derneği. file:///C:/Users/DELL-11/Downloads/12.pdf
Erhan, K. ve Erhan, S. E. (2023). Longoz ormanlarının doğa yürüyüşü açısından incelenmesi. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 25(1), 121-134. https://doi.org/10.26468/trakyasobed.1181546
Etimoloji Türkçe. (2025). Alternatif. Etimoloji Türkçe , https://www.etimolojiturkce.com/kelime/alternatif Erişim Tarihi: 10.08.2025.
Etymonline. (2025) Alternative. Etymonline. https://www.etymonline.com/search?q=alyernative Erişim Tarihi: 25.08.2025.
Fennell, D. (2008). Ecotourism, (3rd Ed). London: Routledge.
Fennell, D. A. (2001). A content analysis of ecotourism definitions. Current Issues In Tourism, 4(5), 403-421. https://doi.org/10.1080/13683500108667896
Foley, M. ve Lennon, J. J. (1996). Heart of darkness.
Gürsoy, Y. (2015). Giresun'da yürüyüş turizmin çeşitlendirilmesi. Journal of International Social Research, 8(37). 1094-1101.
Hacıoğlu, N. ve Avcıkurt, C. (2011). Turistik ürün çeşitlendirmesi (2. Basım). Ankara: Nobel Yayın.
Jennings, G. (2007). Water-based tourism, sport, leisure, and recreation experiences. In Water-based tourism, sport, leisure, and recreation experiences (pp. 1-20). Routledge.
Jolliffe, L. (Ed.). (2007). Tea and tourism: Tourists, traditions and transformations (Vol. 11). Channel View Publications.
Jovicic, D. (2016). Cultural tourism in the context of relations between mass and alternative tourism. Current Issues in Tourism, 19(6), 605-612. https://doi.org/10.1080/13683500.2014.932759
Karadağ, L. ve Marangoz, M. (2017). Sürdürülebilir turizm açısından alternatif turizmin önemi: Marmaris örneği. Turizm Akademik Dergisi, 4(2), 29-40.
Kaya, F. (2016). Ağrı Dağı’nın turizm potansiyeli ve değerlendirme durumu. Marmara Coğrafya Dergisi, (34), 217-229.
Kılıç, B., ve Kurnaz, A. (2010). Alternatif turizm ve ürün çeşitliliği oluşturmada ekolojik çiftlikler: Pastoral Vadi örneği. İşletme Araştırmaları Dergisi, 2(4), 39-56.
Küçük, K. (2023). Dönüşümsel turizm ve wellness turizmi. Acuner, E. (Ed.). Dönüşümsel Turizm içinde (ss.17-35). Ankara: Detay Yayıncılık.
Külekçi, E. A. ve Sezen, İ. (2018). Bir ekoturizm aktivitesi olarak mağara turizmi: Erzurum ili Elmalı Mağarası örneği. Journal of Architectural Sciences and Applications, 3(1), 66-75. http://dergipark.gov.tr/mbud/issue/35619/372754
Kurak Açıcı, F., Ertaş, Ş., ve Sönmez, E. (2017). Sürdürülebilir turizm: Kültür turizmi ve kültürel miras. Akademia Disiplinlerarası Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 3(1), 52-66.
Lennon, J. (2017). Dark tourism. Oxford Research Encyclopedia of Criminology and Criminal Justice. https://doi.org/10.1093/acrefore/9780190264079.013.212
Lertcharoenchoke, N. (1999), Alternative tourism, Assumption Universty.
Macleod, D. V. L. (2005). Alternative tourism: A comparative analysis of meaning and impact. Theobald, W. F. (Ed.) Global Tourism (Third Edition). Elsevier Inc.
Mısır, İ., Sezen, T. S. ve Şahin, B. (2022). Mikoturizm ve toplum temelli turizm ilişkisi üzerine bir değerlendirme. Gastroia: Journal of Gastronomy And Travel Research, 6(1), 139-155.
Mtapuri, O. ve Giampiccoli, A. (2019). Tourism, community-based tourism and ecotourism: A definitional problematic. South African Geographical Journal = Suid-Afrikaanse Geografiese Tydskrif, 101(1), 22-35. https://doi.org/10.1080/03736245.2018.1522598
Mukatova, R., Mussina, K. ve Rodríguez, M. (2022). Scientific approaches to the definition of ethnо-tourism concept. Eurasian Journal of Economic and Business Studies, 65(3), 47-59. https://doi.org/10.47703/ejbe
Oxford Learners Dictionary. (2025). Alternative. Oxford Learners Dictionary, https://www.oxfordlearnersdictionaries.com/definition/english/alternative_1 Erişim Tarihi: 10.08.2025.
Özbay, G. (2018). Alternatif turizm politikaları içerisinde kış turizmi: Türkiye'ye yönelik swot analizi. The Journal Of International Lingual Social And Educational Sciences, 4(2), 203-213.
Özgürel, G., Dülgaroğlu, O. ve Çelik Uğuz, S. (2023). Yerel halkın doğa temelli sağlık (eko-wellness) turizmine (DTST) ilişkin algılamaları ve destinasyonun turizm potansiyeline ilişkin görüşleri: Edremit Körfezi örneği. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (59), 181-201.
Öztürk, Y. ve Yazıcıoğlu, İ. (2002). Gelişmekte olan ülkeler için alternatif turizm faaliyetleri üzerine teorik bir çalışma. Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(10), 183-195.
Robinson, D. (2021). Rural food and wine tourism in Canada’s South Okanagan Valley: Transformations for food sovereignty?. Sustainability, 13(1808), 1-18. https://doi.org/10.3390/su13041808
Roney, S. A. (2002). Fordizmden post fordizme geçiş sürecinin turizme yansımaları: Kitle turizmi ve alternatif turizm. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 13(1), 9-14.
Rinschede, G. (1992). Forms of religious tourism. Annals of tourism Research, 19(1), 51-67.
Santos, V. R., Ramos, P., Almeida, N. ve Santos-Pavón, E. (2019). Wine and wine tourism experience: A theoretical and conceptual review. Worldwide Hospitality and Tourism Themes, 11(6), 718-730. http://dx.doi.org/10.1108/WHATT-09-2019-0053
Sarıışık, M. ve Özbay, G. (2015). Gastronomi turizmi üzerine bir literatür incelemesi. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 26(2). https://dx.doi.org/10.17123/atad.vol26iss218417
Sönmez, T. (2023). Dönüşümsel turizm ve diaspora turizmi. Acuner, E. (Ed.). Dönüşümsel Turizm içinde (ss.53-81). Ankara: Detay Yayıncılık.
Spilanis, I. ve Vayanni, H. (2004). Sustainable tourism: Utopia or necessity? The role of new forms of tourism in the Aegean Islands. Coastal mass tourism: Diversification and sustainable development in Southern Europe, 269-291.
Subaşı, A. ve Çelik, S. (2020). Diaspora turizmi. Şahin, S., ve Meriç, S. (Ed.). (ss. 400-425). Gelecek turizm trendleri. Ankara: Paradigma Akademi.
Sü Eröz, S.ve Bozkurt, M. (2015). Kırsal turizm kapsamında çiftlik turizmi ve Rize ilinde uygulanabilirliği. Journal of Recreation and Tourism Research, 2(1), 1-9.
Şengel, Ü., Genç, K., Işkın, M., Ulema, Ş. ve Uzut, İ. (2020). Turizmde “sosyal mesafe” mümkün mü? Kamp ve karavan turizmi bağlamında bir değerlendirme. Electronic Turkish Studies, 15(4). 1429-1441. https://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.44177
Şenol, F., Tokmak, C. ve Gnira, M. (2016). Dağ turizmi ve gelişmesinin önündeki engeller: Kırgızistan örneği. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(2), 139-156.
Tarınç, A. (2020). Gönüllü turizm. Adıyaman: Iksad Yayınevi.
Türk Dil Kurumu. (2025). Alternatif. Güncel Türkçe Sözlük, https://sozluk.gov.tr/ Erişim Tarihi: 10.08.2025.
Triarchi, E. ve Karamanis, K. (2017). The evolution of alternative forms of tourism: A theoretical background. Business & Entrepreneurship Journal, 6(1), 1-4.
Türk, E. ve Erdoğan, Y. (2022). Ulusal literatürde yer alan macera turizmi. Kesit Akademi Dergisi, 8(32), 353-371. http://dx.doi.org/10.29228/kesit.63678
Türkmen, S. ve Gökdemir, S. (2021). Bisiklet turizmi motivasyonlarının belirlenmesi. GSI Journals Serie A: Advancements in Tourism Recreation and Sports Sciences, 4(1), 19-32.
Ulusan, Y. ve Batman, O. (2010). Alternatif turizm çeşitlerinin Konya turizmine etkisi üzerine bir araştırma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (23), 243-260.
Wearing, S. ve McGehee, N. G. (2013). Volunteer tourism: A review. Tourism management, 38, 120-130.
Weaver, D. B. (1993). Ecotourism in the small island Caribbean. geojournal, 31(4), 457-465.
Weaver, D. B. (2001). Ecotourism as mass tourism: Contradiction or reality?. Cornell hotel and restaurant administration quarterly, 42(2), 104-112.
Weaver, D. B. (2002). The evolving concept of ecotourism and its potential impacts. International Journal of Sustainable Development, 5(3), 251-264. https://doi.org/10.1504/IJSD.2002.003753
Yavaş, A., Taşkıran, E., Alyakut, Ö., Özkul, E. ve Üzümcü, T. (2017). Kartepe’de doğa sporlarının alternatif turizm amaçlı kullanımı ve sorunlarına yönelik çözüm önerileri. Uluslararası Turizm Ekonomi ve İşletme Bilimleri Dergisi, 1(2), 1-12.
Yıldız, S. (2021). Macera turizmi: Salda Gölü’nün rüzgâr sörfü potansiyelinin analizi. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 8(3), 593-610.
Zayım, M., Bayartan, M. ve Kahraman, M. (2022). Değişen turizm algısında kamp/karavan turizmi: Demre örneği. Journal of Geography, (45), 215-227. https://doi.org/10.26650/JGEOG2022-1192238
Zengin, B. (2011). Yayla turizmi. Hacıoğlu, N. ve Avcıkurt C. (Ed.). (ss. 137-162). Turistik Ürün Çeşitlendirmesi (2. Basım).
Zengin, B., Koç, D. E. ve Ulama, Ş. (2019). Kastamonu ilinin doğa turizmi potansiyelinin alternatif turizm kapsamında değerlendirilmesi. Safran Kültür ve Turizm Araştırmaları Dergisi, 2(2), 251-274.
Zengin, B. ve Savgın, E. C. (2016). Türkiye çiftlik turizminin neresinde?. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(35), 475-494.
