Turizm ve Kalkınma
Özet
Kalkınma, yalnızca ekonomik büyümeyi değil, aynı zamanda sosyal gelişme ve çevresel korumayı da içeren çok boyutlu bir süreçtir. Bu bölüm, turizmi kalkınmanın lokomotifi olarak ele almakta ve turizmin kalkınma üzerindeki ekonomik, çevresel ve sosyo-kültürel etkilerini değerlendirmektedir. Ekonomik açıdan turizm, döviz geliri sağlayarak ve doğrudan, dolaylı ve ek istihdam yaratarak önemli katkılarda bulunur; ayrıca inşaat ve tarım gibi diğer sektörlerin iş hacmini genişletir. Çevresel boyutta, Mavi Bayrak ve Yeşil Yıldız gibi eko-etiketler aracılığıyla doğal kaynakların korunmasına ve çevre bilincinin artırılmasına yardımcı olur. Sosyo-kültürel etkiler bağlamında, turizm kültürlerarası etkileşimi teşvik eder, önyargıları kırar ve özellikle kadınların girişimcilik ve işgücüne katılımını destekleyerek yerel halkın refahını artırır. Türkiye’de turizm politikaları, Planlı Dönem’den (1960 sonrası) itibaren Beş Yıllık Kalkınma Planları ve 2023 Turizm Stratejisi kapsamında sürdürülebilirlik çerçevesinde belirlenmiştir. Son olarak, dijitalleşme, yapay zekâ, sanal gerçeklik ve çevrimiçi platformlar gibi yenilikçi teknolojilerin, turizm endüstrisinde verimliliği ve erişilebilirliği nasıl artırdığı incelenmiştir.
Referanslar
Aktan, E. (2018). Sosyal medyanın turizm pazarlamasındaki rolünün değerlendirilmesi. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 6(3), 228–248.
Albayrak, A. (2016). Turizmin sosyal yaşam üzerine etkileri. In E. Duran ve C. Aslan (Eds.), Turizmin Sosyal Psikolojik Dinamikleri (pp. 71–88). Çanakkale: Paradigma Akademi.
Ar, H., ve Çelik Uğuz, S. (2017). Küresel sürdürülebilir kalkınma hedeflerinde turizmin rolü: Türkiye örneği. The Journal of International Social Research, 10(49), 521–530.
Ayas, S. (2020). İkinci beş yıllık kalkınma planında turizm. In N. Kozak (Ed.), Online Türkiye Turizm Ansiklopedisi. Erişim tarihi: Ekim 2025, from https://turkiyeturizmansiklopedisi.com/ikinci-bes-yillik-kalkinma-planinda-turizm
Aylan, F. K., Gök Sarı, H., ve Şalvarcı, S. (2019). Kırsal yoksulluğun giderilmesinde kadın girişimciliğin rolü: Lavanta kokulu köy. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 7(2), 1271–1289.
Aydınbaş, G. (2023). Akıllı turizm (turizm 4.0) teknolojileri üzerine iktisadi bir yaklaşım: Türkiye örneği. Journal of Tourism Intelligence and Smartness, 6(1), 26–44.
Aytekin, H. (2025). Türkiye’de turizm araştırmalarında veri kaynağı olarak sosyal medya kullanımının değerlendirilmesi. Journal of Business in the Digital Age, 8(1), 75–86.
Bahar, O. (2006). Turizm sektörünün Türkiye’nin ekonomik büyümesi üzerine etkisi: VAR analizi yaklaşımı. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 13, 137–150.
Balci, G. (2025). Türkiye’de faaliyet gösteren eko otellerin incelenmesi. Turizm ve Araştırma Dergisi, 14(1), 68–86.
Bardakoğlu, Ö. (2022). Birinci beş yıllık kalkınma planından on birinci kalkınma planına Türkiye turizminin ilke ve politikalarının değerlendirilmesi (1963–2023). Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 22(45), 1007–1026.
Batuhan, T. (2020). On birinci kalkınma planında turizm politikaları. Uluslararası Global Turizm Araştırmaları Dergisi, 4(2), 77–84.
Bozkurt, A., ve Dücan, E. (2018). Eko-etiketlerin turizme ve yerel ekonomiye etkileri. Uluslararası Ticaret ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 2(1), 68–85.
Büyükşalvarcı, A., Şapcılar, M. C., ve Bayrakçı, S. (2016). Kalkınma planları kapsamında turizm endüstrisinin değerlendirilmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal ve Teknik Araştırmalar Dergisi, 11, 186–201.
Ceylan, Y. (2019). Sürdürülebilir turizm kapsamında turizmde eko etiketler. Turizm Ekonomi ve İşletme Araştırmaları Dergisi, 1(1), 65–80.
Cheng, X., Fu, S., Sun, J., Bilgihan, A., ve Okumus, F. (2019). An investigation on online reviews in sharing economy driven hospitality platforms: A viewpoint of trust. Tourism Management, 71, 366–377.
Cihangir, E., Demirhan, Ö., ve Şeremet, M. (2020). Kırsal turizm potansiyelinin ortaya çıkarılmasında kırsalda kadının durumuna bir bakış: Van otlu peyniri üretimi örneği. International Journal of Geography and Geography Education, 42, 199–222.
Civelek, A. (2010). Turizmin sosyal yapıya ve sosyal değişmeye etkileri. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 13(1–2), 331–333.
Çıkmaz, E. (2024). Turizm sektöründe kadın girişimciliğin bibliyometrik analizi. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 23(3), 1214–1227.
Çiçekdağı, M. (2020). Kalkınma planlarında turizm: İçerik analizi yöntemi ile Türkiye kalkınma planlarının analizi. Çatalhöyük International Journal of Tourism and Social Research, 5, 1–11.
Çolak, O., ve Batman, O. (2021). Turizmin sosyo-kültürel etkileri: Taraklı’da bir araştırma. Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 5(1), 149–148.
Dalgın, T., Karadağ, L., ve Bingöl, Z. (2015). Türkiye'de turizm girişimciliğinin gelişimi ve turizmle ilgili sağlanan teşvikler. Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 4(1), 174–184.
Demir, B., ve Boz, İ. (2017). Bursa ili Yıldırım ilçesi Cumalıkızık köyünde kırsal turizm çalışmalarının kırsal kalkınma açısından değerlendirilmesi. Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi, 10(1), 50–55.
Doğan, Y. (2024). Digitalization in the tourism sector and future trends. Tourist Destination, 2(2), 17–26.
Dülgaroğlu, O. (2021). Turizmde dijitalleşme: Akıllı turizm uygulamaları, dijital turizm ve turizm 4.0. Turizm ve İşletmecilik Dergisi, 2(1), 1–15.
Erdem, M. S., ve Bozan, M. (2021). Türkiye’de sürdürülebilir kalkınma çerçevesinde ekolojik turizmin kalkınma planları içerisinde değerlendirilmesi. Sinop Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1), 67–90.
Ertaş, M., Kırlar, C. B., Yeşilyurt, H., ve Koçak, N. (2017). Konaklama işletmelerinin yeşil yıldız uygulamaları kapsamında çevreye duyarlılığının değerlendirilmesi. Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 15(1), 102–119.
Ertuğral, S. M., Kuran, İ., ve Neyir Tekeli, H. (2022). Dijitalleşmenin turizm sektörüne yansımaları ve bölgesel kalkınmaya etkisi. Uluslararası Türk Dünyası Turizm Araştırmaları Dergisi, 7(2), 14–25.
Giritlioğlu, İ., ve Bulut, E. (2015). Yerel halkın bakış açısına göre Gaziantep turizmi ve sürdürülebilirlik. Uluslararası Sosyal ve Ekonomik Bilimler Dergisi, 5(1), 25–31.
Giritlioğlu, İ., İpar, M. S., ve Özlü, B. (2015). Turizm ve bölgesel kalkınma ilişkisi: TRC1 bölgesi üzerine bir inceleme. UHBAB Journal, 4(14), 216–237.
Güngören, F., ve Özcan, C. C. (2019). Turizm ve istihdam ilişkisinin ampirik bir analizi: Türkiye örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 24(4), 767–781.
Güvenol, B., ve Güler, M. E. (2023). Turizm ve blok zinciri kavramlarına yönelik bibliyometrik bir analiz. Journal of Business in the Digital Age, 6(Özel Sayı), 66–81.
Güzel, T., ve Başaran, Y. (2019). Turizmde kullanılan mobil uygulamalar ve müşteri deneyim etkileşimi. Sivas Interdisipliner Turizm Araştırmaları Dergisi, 4, 15–32.
Karakaş, A., ve Güngör, H. Y. (2015). Turizm faaliyetlerinin çevreye etkisi. Güneydoğu Anadolu Bölgesi Çevre Sorunları Sempozyumu, 24–25 Mart 2015, Diyarbakır.
Kavaklı, E., ve Karakaş, A. (2022). Turizmin bölgesel kalkınmaya etkisi üzerine bir inceleme. Bartın Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(25), 37–50.
Kaya, M., ve Erol, N. (2021). El sanatları ürünlerinin kırsal turizm kapsamında değerlendirilmesi: Espiye - Akkaya Köyü örneği. Journal of Humanities and Tourism Research, 11(1), 226–240.
Kozak, N., Kozak, M. A., ve Kozak, M. (2012). Genel turizm: İlkeler-kavramlar (13. baskı). Ankara: Detay Yayıncılık.
Kutluay-Tutar, F., ve Uğur, F. (2019). Yerel kalkınma modeli olarak Cittaslow: Türkiye uygulaması. International Social Sciences Studies Journal, 5(37), 3132–3141.
Madzík, P., Falát, L., Copuš, L., ve Valeri, M. (2023). Digital transformation in tourism: Bibliometric literature review based on machine learning approach. European Journal of Innovation Management, 26(7), 177–205.
Mancı, A. R., ve Tengilimoğlu, E. (2021). Tripadvisor ziyaretçi yorumlarının içerik analizi: Göbeklitepe örneği. Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 5(2), 1525–1545.
Mesci, M., ve Dönmez, G. (2016). Turizmin bölgesel kalkınma ve yerel halk üzerindeki etkisi: Mudurnu örneği. AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(2), 21–50.
Mutdoğan, S., ve Öktem, M. K. (2024). Sürdürülebilir kalkınma için turizm olanaklarının geliştirilmesi: Kuşadası örneği. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 33(2), 135–162.
Saçlı, Ç., ve Yurtlu, M. (2020). Otellerin çevrimiçi rezervasyon motoru kullanımı ve yorum siteleri entegrasyonu üzerine nitel bir araştırma: Hatay otelleri örneği. Turizm Akademik Dergisi, 7(2), 37–59.
Sezgin, M., Albakri, L., ve Abouchala, M. R. (2024). Dijital ufuklar: Teknolojinin Türkiye'deki turizm üzerindeki etkisi. Selçuk Turizm ve Bilişim Araştırmaları Dergisi, 5, 1–22.
Solmaz, S. A. (2019). Sürdürülebilir turizm ve Türkiye’de çevre politikaları. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(66), 1175–1186.
Soyak, M. (2013). Uluslararası turizmde son eğilimler ve Türkiye’de turizm politikalarının evrimi. Marmara Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4, 1–18.
Tokmak, C. (2023). Turizm politikalarının sürdürülebilir turizm ilkeleri doğrultusunda değerlendirilmesi (Türkiye Cumhuriyeti’nin 100. yılında 41 yıllık turizm politikaları). Gaziantep University Journal of Social Sciences, 22, 738–752.
Tuncel, V. (2019). Kalkınma planlarının turizm politikaları perspektifinde değerlendirilmesi. Tourism and Recreation, 1(2), 58–66.
Türkay, B. (2021). Akıllı teknolojilerin turizm işletmelerinin dijitalleşmesinde ve tüketici davranışlarındaki rolü, Yayımlanmamış doktora tezi. İstanbul Üniversitesi.
Türkiye İstatistik Kurumu. (2025). Turizm İstatistikleri, IV. Çeyrek: Ekim–Aralık ve Yıllık, 2024. Erişim tarihi: Kasım 2025, from https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Turizm-%C4%B0statistikleri-IV.-%C3%87eyrek:-Ekim-Aral%C4%B1k-ve-Y%C4%B1ll%C4%B1k,-2024-53660&dil=1
Türkmen, İ. (2023). Türkiye’de kalkınma planlarının turizm politikaları bağlamında değerlendirilmesi. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 34(3), 368–378.
Uçar, İ. H. (2025). Economic and social impacts of tourism: A theoretical evaluation on Turkey. Turar Turizm ve Araştırma Dergisi, 14(2), 330–371.
Üstüner, M., ve Dilek, S. E. (2024). Turizm ve teknoloji ilişkisi: Uluslararası turizm dergilerindeki makalelere yönelik bibliyometrik bir değerlendirme. Journal of Tourism Intelligence and Smartness, 7(1), 36–50.
Yeksan, Ö., ve Akbaba, A. (2019). Sürdürülebilir turizm makalelerinin bibliyometrik analizi. Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 3(2), 220–231.
Yıldırgan, R. (2024). Turizmin sosyo-kültürel etkileri. In A. Ünal, E. Çilesiz ve O. Çelen (Eds.), Turizm ve Destinasyon Araştırmaları VIII (pp. 319–337). Çanakkale: PA Paradigma Akademi Yayınları.
Yıldırım-Saçılık, M. (2019). Türkiye’nin ekonomik büyüme-kalkınma ve gelişme aşamalarında turizm öncü bir sektör olabilir mi? Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 3(4), 1681–1697.
Yıldırım Saçılık, M. (2020). Beş yıllık kalkınma planlarında turizm tanıtım politikaları ve bir örnek olay incelemesi (2020 Türkiye turizm tanıtım filmi çözümlemesi). Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 4(3), 1778–1793.
Zeydan, İ., ve Gürbüz, A. (2021). Turizmde yeşil pazarlama uygulamaları: Mavi bayrak ve yeşil yıldızın turistlerin konaklama tercihlerine etkisi. International Journal of Management Economics and Business, 17(1), 224–235.
