Dil Öğretiminde Dilbilgisel Yetkinlik ve Yapay Zekâ
Özet
Noam Chomsky’nin (1965) ortaya koyduğu “dilsel yetkinlik” kuramı; Dell Hymes’ın (1972) “iletişimsel yetkinlik” kuramına dayanarak Canale ve Swain (1980) tarafından genişletilmiş iletişimsel yetkinlik; dilbilgisel, sosyodilbilimsel ve stratejik yetkinlik olmak üzere üç temel bileşenle açıklanmıştır. Bu kuramsal gelişmeler, yabancı dil öğretiminde iletişimsel işlevselliğin ve bağlamsal uygunluğun merkeze alınmasını sağlayarak, çağdaş öğretim yaklaşımlarının temelini oluşturmuştur. Diller için Avrupa Ortak Başvuru Metni (D-AOBM), dil yetkinliğini yalnızca dil bilgisiyle sınırlı görmemekte; bunu çok boyutlu bir iletişimsel beceri alanı olarak değerlendirmektedir. İletişimsel dil yetkinliği, üç temel bileşenden oluşmaktadır: dilsel yetkinlik, toplumdilbilimsel yetkinlik ve edimbilimsel yetkinlik. Bunlardan “dilsel yetkinlik; dilin morfolojik, sözdizimsel, sözcüksel, fonolojik ve ortografik sistemlerine dair bilgi ve bu sistemleri anlama, kullanma becerisidir” (D-AOBM, 2001). D-AOBM, bu yetkinliği sadece biçimsel yapıları bilmek olarak değil, bu bilgileri üretim (konuşma, yazma) ve alım (dinleme, okuma) süreçlerinde doğru ve işlevsel bir şekilde kullanma becerisi olarak tanımlar. Öğretim uygulamaları açısından, bu bileşenlerin öğrencinin dil düzeyine uygun biçimde sunulması, anlamlı görevlerle bütünleştirilmesi ve bağlamsal farkındalıkla desteklenmesi önem taşır. Son yıllarda yapay zekâ destekli dijital araçlar, bu yapılandırılmış öğretim sürecine yenilikçi çözümler sunmaya başlamıştır. Yapay zekâ araçlarının sunduğu otomatik düzeltme, açıklayıcı geribildirim ve anlık öneri mekanizmaları, yalnızca biçimsel doğruluğun artırılmasını değil, aynı zamanda öğrencilerin özerk öğrenme becerilerini de desteklemektedir.
Referanslar
Abbes, F., Bennani, S., & Maalel, A. (2024). Generative AI and gamification for personalized learning: Literature review and future challenges. SN Computer Science, 5(8), 1154. https://doi.org/10.1007/s42979-024-03491-z
Aggoun, S. (2024). The action-oriented perspective in language teaching: an innovative didactic approach. Langues & Cultures, 5(2), 334-348.
Almasi, M., & Kristensen-McLachlan, R. D. (2025). Alignment drift in cefr-prompted llms for interactive spanish tutoring. arXiv preprint arXiv:2505.08351.
Bachman, L. F., & Palmer, A. S. (1996). Language testing in practice: Designing and developing useful language tests (Vol. 1). Oxford University Press.
Behforouz, B., & Al Ghaithi, A. (2024). Grammar gains: Transforming EFL learning with ChatGPT. Educational Process: International Journal, 13(4), 25-41.
Canale, M., & Swain, M. (1980). Theoretical bases of commuicative approaches to second language teaching and testing.
Council of Europe. (2001). Common European Framework of Reference for Languages: Learning, teaching, assessment. Cambridge University Press. http://www.coe.int/en/web/commoneuropean-framework-reference-languages
Council of Europe. (2018). Common European Framework of Reference for Languages: Learning, teaching, assessment. Companion volume with new descriptors. Council of Europe Publishing. https://rm.coe.int/cefr-companion-volume-with-new-descriptors-2018/1680787989
Çekici, Y. E. (2022). Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretimi Programında Yer Alan Kazanımların Toplumdilbilimsel Yetkinlik Bağlamında İncelenmesi. Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 7(2), 1164-1186. https://doi.org/10.32321/cutad.1136322
Dobre, D. (2006). La Méthode Audio-Orale. Dialogos, 7(14), 13-16.
Dündar, O. İ. (2024). Utilisation Potentielle De Chatgpt Dans L’apprentissage Des Langues Etrangères: Exploration Des Possibilités Selon Les Niveaux Langagiers Du CECRL. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(1), 63-75. https://doi.org/10.33437/ksusbd.1384040
Dündar, O. İ., & Aydoğu, C. (2024). Création d’un Agent Conversationnel Pour une Classe de Français Langue étrangère: Les Apports et Les Limites pour l’Expression Ecrite. Anadolu Journal of Educational Sciences International, 14(2), 501-523. https://doi.org/10.18039/ajesi.1411872
Fakher Ajabshir, Z. (2024). A Comparative Study of Teacher Feedback and Chatbot Feedback on Second Language Learners’ Pragmalinguistic and Sociopragmatic Competences. International Journal of Human–Computer Interaction, 1-12. https://doi.org/10.1080/10447318.2024.2429756
Fitriana, K., & Nurazni, L. (2022). Exploring English Department Students’ Perceptions on Using Grammarly to Check the Grammar in Their Writing. Journal of English Teaching, 8(1), 15-25. https://doi.org/10.33541/jet.v8i1.3044
Grafsrønningen, M. (2024). The use of GAI in English Vocabulary Learning (Master’s thesis, NTNU).
Ho, P. V. P. & Binh, N. T. (2014). The Effects of Communicative Grammar Teaching on Students’ Achievement of Grammatical Knowledge and Oral Production. English Language Teaching, 7(6), 74-86. http://dx.doi.org/10.5539/elt.v7n6p74
Hymes, D. (1972). On communicative competence. sociolinguistics, 269293, 269-293.
Kucuk, T. (2024). ChatGPT integrated grammar teaching and learning in EFL classes: A study on Tishk International University students in Erbil, Iraq. Arab World English Journal (AWEJ), 100-111. https://dx.doi.org/10.24093/awej/ChatGPT.6
Kulaksız, G. C. (2024). Artificial intelligence-based language modelling: The effect of ChatGPT application on writing skills in the context of teaching English as a foreign language.
Liu, X. (2025). Integration or hesitation: Unraveling factors affecting teachers’ inclination towards personal and students’ adoption of generative AI in language instruction. International Journal of Technology in Education (IJTE), 8(2), 502-520. https://doi.org/10.46328/ijte.1103
Lu, G., & Ba, S. (2025). Exploring the impact of GAI-assisted feedback on pre-service teachers’ situational engagement and performance in inquiry-based online discussion. Educational Psychology, 1-26. https://doi.org/10.1080/01443410.2025.2489784
Lundberg, S. (2024). ChatGPT vs. Teacher Feedback Provision: An investigation on the efficacy of ChatGPT feedback provision on written production across proficiency levels.
Mekheimer, M. (2025). Generative AI-assisted feedback and EFL writing: a study on proficiency, revision frequency and writing quality. Discover Education, 4(1), 170. https://doi.org/10.1007/s44217-025-00602-7
Nhan, L. K., Hoa, N. T. M., & Quang, L. V. N. (2025). Leveraging AI for Writing Instruction in EFL Classrooms: Opportunities and Challenges. Educational Process: International Journal.
ONeill, R., & Russell, A. (2019). Stop! Grammar time: University students’ perceptions of the automated feedback program Grammarly. Australasian Journal of Educational Technology, 35(1). https://doi.org/10.14742/ajet.3795
Phieanchang, T. (2024). Using ChatGPT to improve English grammar skills for EFL learners. Thonburi Rajabhat University Journal. 18(1), 223-240.
Puren, C., & Galisson, R. (1988). Histoire des méthodologies de l’enseignement des langues. CLE international.
Puren, C. (2006). De l’approche communicative à la perspective actionnelle. Le Français dans le monde, 347, 37-40.
Romero Muñoz, E. (2022). Teaching Form in the Action-Oriented Classroom: Can-Do!. In English language teaching: Policy and practice across the European Union (pp. 257-273). Singapore: Springer Nature Singapore. https://doi.org/10.1007/978-981-19-2152-0_15
Uchida, S. (2025). Generative AI and CEFR levels: Evaluating the accuracy of text generation with ChatGPT-4o through textual features. Vocabulary Learning and Instruction, 14(1), 2078-2078. https://doi.org/10.29140/vli.v14n1.2078
Wei, Y., Jiang, Y. H., Liu, J., Qi, C., Jia, L., & Jia, R. (2025, March). The Advancement of Personalized Learning Potentially Accelerated by Generative AI. In Society for Information Technology & Teacher Education International Conference (pp. 991-1000). Association for the Advancement of Computing in Education (AACE).
Yang, A. (2025). Generative AI chatbots: the future of grammar and spelling correction in English learning. International Journal of Information and Communication Technology, 26(22), 72-87. https://doi.org/10.1504/IJICT.2025.146909
Yuldoshev, T. (2025). AI As An Assıstant Teacher: A Mıxed-Methods Study Into Effects Of AI-Generated Feedback On Student Writing Quality. Hamkor konferensiyalar, 1(14), 37-44. https://doi.org/10.5281/zenodo.15175512
Zawacki-Richter, O., Marín, V. I., Bond, M., & Gouverneur, F. (2019). Systematic review of research on artificial intelligence applications in higher education–where are the educators?. International journal of educational technology in higher education, 16(1), 1-27. https://doi.org/10.1186/s41239-019-0171-0
