Sıçrama Biyomekaniği: Nöromekanik Koordinasyon, Kuvvet Üretimi ve Performans Etkileşimi
Özet
Bu bölümde sıçrama performansının biyomekanik temelleri, kas-iskelet sistemi ve nöromekanik etkileşimler bağlamında incelenmiştir. Sıçrama; kuvvet üretimi, enerji transferi, eklem momentleri ve nöromüsküler koordinasyonun bütüncül bir sonucu olarak tanımlanmaktadır. Özellikle quadriceps femoris, hamstring, gluteus maximus ve gastrocnemius–soleus kaslarının senkronize aktivasyonu, patlayıcı güç üretimi ve hareket verimliliği açısından belirleyicidir. Çalışmada, sıçrama fazlarının biyomekanik analizi yapılmış; itme, yükselme ve iniş evrelerindeki kuvvet-zaman ilişkileri açıklanmıştır. Pliometrik antrenmanların kas-tendon elastisitesi, nöromüsküler zamanlama ve denge kontrolü üzerindeki etkileri değerlendirilmiş; bu antrenmanların performans gelişimi kadar yaralanma riskini azaltmada da önemli rol oynadığı vurgulanmıştır. Bulgular, sıçrama performansının yalnızca kas kuvvetiyle değil, nöromekanik koordinasyon, enerji ekonomisi ve eklem stabilitesinin etkileşimiyle şekillendiğini göstermektedir. Bu kapsamda, antrenman programlarının biyomekanik ilkeler doğrultusunda yapılandırılması, sporcuların performansını sürdürülebilir biçimde geliştirebilmek için kritik bir gereklilik olarak önerilmektedir.
Referanslar
Ateş, M., & Ateşoğlu, U. (2007). Pliometrik antrenmanın 16–18 yaş grubu erkek futbolcuların üst ve alt ekstremite kuvvet parametreleri üzerine etkisi. Spormetre Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 5(1), 21–28.
Bashir, B., Suleh-Hayyat, F., & Shafi, S. (2018). Effect of plyometric training and combination of weight and plyometric training on selected physical fitness variables of college men volleyball players. Online Journal of Multidisciplinary Subjects, 12, 633–637.
Bobbert, M. F., Gerritsen, K. G., Litjens, M. C., & Van Soest, A. J. (1996). Why is countermovement jump height greater than squat jump height? Medicine & Science in Sports & Exercise, 28, 1402–1412.
Bobbert, M. F., & van Ingen Schenau, G. J. (1988). Coordination in vertical jumping. Journal of Biomechanics, 21(3), 249–262. https://doi.org/10.1016/0021-9290(88)90192-8
Booth, M. A., & Orr, R. (2016). Effects of plyometric training on sports performance: A review. Strength & Conditioning Journal, 38(2), 50–58. https://doi.org/10.1519/SSC.0000000000000209
Carlock, J. M., Smith, S. L., Hartman, M. J., Morris, R. T., Ciroslan, D. A., Pierce, K. C., & Stone, M. H. (2004). The relationship between vertical jump power estimates and weightlifting ability: A field-test approach. Journal of Strength and Conditioning Research, 18(3), 534–539.
Correa, C. S., et al. (2014). Strength training with stretch-shortening cycle exercises optimizes neuromuscular economy during functional tasks in elderly women. Journal of Strength and Conditioning Research, 28(8), 2278-2288. https://doi.org/10.1519/JSC.0000000000000393
Cronin, J. B., McNair, P. J., & Marshall, R. N. (2003). Force-velocity analysis of strength-training techniques and load: Implications for training strategy and research. Journal of Strength and Conditioning Research, 17(1), 148–155.
Çimenli, O., Koç, H., Çimenli, F., & Kaçoğlu, C. (2016). Effect of an eight-week plyometric training on different surfaces on the jumping performance of male volleyball players. Journal of Physical Education and Sport, 16, 162–169.
Garhammer, J., & Gregor, R. (1992). Propulsion forces as a function of intensity for weightlifting and vertical jumping. Journal of Applied Sport Science Research, 6(3), 129–134.
Güler, D., & Eniseler, N. (2017). The effects of balance training on jump performance in soccer players. Journal of Sports Science and Medicine, 16(2), 213–220.
Hall, S. J. (2015). Basic biomechanics (7th ed.). McGraw-Hill Education.
İnce, İ. (2019). Haltercilerde bir alan testi yaklaşımı olarak dikey sıçrama güç kestirimleri ile performans arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Spormetre Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 17(3), 48–57.
Kibler, W. B., Press, J., & Sciascia, A. (2006). The role of core stability in athletic function. Sports Medicine, 36(3), 189–198. https://doi.org/10.2165/00007256-200636030-00001
Kızılet, A., Atılan, O., & Erdemir, İ. (2010). 12–14 yaş grubu basketbol oyuncularının çabukluk ve sıçrama yetilerine farklı kuvvet antrenmanlarının etkisi. Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 12(2), 1–12.
Komi, P. V. (2000). Stretch–shortening cycle: A powerful model to study normal and fatigued muscle. Journal of Biomechanics, 33(10), 1197–1206. https://doi.org/10.1016/S0021-9290(00)00064-6
Kuitunen, S., Komi, P. V., & Kyröläinen, H. (2002). Knee and ankle joint stiffness in sprint running. Medicine & Science in Sports & Exercise, 34(1), 166–173. https://doi.org/10.1097/00005768-200201000-00025
Lees, A., Vanrenterghem, J., & De Clercq, D. (2004). Understanding how an arm swing enhances performance in the vertical jump. Journal of Biomechanics, 37(12), 1929–1940.
Makita, K., Ito, A., Yamaguchi, T., & Yoshida, T. (2025). Hip joint kinetics and vertical jump performance in trained athletes. Journal of Sports Biomechanics, 44(2), 215–227. https://doi.org/10.3390/jsb44215
Nas, K. (2010). Futbolcularda sürat ve çabukluk arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Konya.
Ölmez, C. (2022). Spor Eğitiminde Yenilikçi Metotlar Taekwondo Antrenmanlarında Görsel Materyallerin Kullanımı. Akademisyen Kitabevi.
Ölmez, C. (2023). Taekwondo Sporcularının Kuadriseps ve Hamstring Kuvvet Performanslarının İncelenmesi: Metaanaliz Çalışması. Türkiye Klinikleri Spor Bilimleri Dergisi, 15(2), 202-213. https://doi.org/10.5336/sportsci.2022-93959
Ölmez, C., İnce, A., Apaydın, N., & Taşpınar, H. A. (2024). Isokinetic strength and experience: Analyzing key attributes in professional soccer players. Turkish Journal of Kinesiology, 10(1), Article 1. https://doi.org/10.31459/turkjkin.1353836
Paasuke, M., Ereline, J., & Gapeyeva, H. (2001). Knee extension strength and vertical jumping performance in Nordic combined athletes. Journal of Sports Medicine and Physical Fitness, 41, 354–361.
Stone, M. H., O’Bryant, H. S., & Garhammer, J. (1980). A theoretical model of strength training. National Strength and Conditioning Association Journal, 2(5), 36–39.
Tortora, G. J., & Derrickson, B. (2017). Principles of anatomy and physiology (15th ed.). Wiley.
Trajkovic, N., Milanovic, Z., Sporis, G., & Radisavljevic, M. (2016). Effects of plyometric training on jumping performance in female athletes: A systematic review. Sport Science, 9(1), 55–61.
Williams, M. D., et al. (2021). Neuromuscular Training and Motor Control in Youth Athletes. Perceptual and Motor Skills, 128(2), 600-624. https://doi.org/10.1177/00315125211029006
Zhang, J., Liu, W., & Sun, P. (2025). Role of multi-planar hip motion in trunk stability during vertical jumping. International Journal of Sports Science and Performance, 20(4), 312–320. https://doi.org/10.1080/17461391.2025.2048123
