Adölesan Dönemde Bağımlılık
Özet
Adölesan dönem, hızlı fiziksel, duygusal ve sosyal değişimlerin yaşandığı bir süreçtir. Bu dönemde merak, akran baskısı, risk alma eğilimi ve kimlik arayışı bağımlılık riskini artırır. Bağımlılık; kişinin bir madde ya da davranış üzerinde kontrolünü kaybetmesi, zarar gördüğü halde bu davranışı sürdürmesi, dozunu giderek artırması ve kendini iyi hissetmek için sürekli bu madde ya da davranışın arayışı içinde olması durumudur. Bağımlılıklar adölesanların sağlığını, akademik başarısını ve sosyal ilişkilerini olumsuz etkiler. Tedavisinde en etkili yol o maddeye hiç başlanmamasını sağlamaktır. Bu nedenle riskli adölesanlar önceden belirlenmeli, stresle başa çıkma ve boş zamanlarını sağlıklı aktivitelerle değerlendirme becerileri kazandırılmalıdır. Aile desteği, okul temelli programlar ve toplumun bilinçlendirilmesi bu süreçte önemli bir yer tutar.
Referanslar
Akbaş E, Yiğitoğlu G. Adölesan Dönemde Psikososyal Sorunlar. OPUS International Journal of Society Researches; 2021; 18(43):7277-7299.
Onar G, Odabaş İS, Canbolat Z. Adolesan Döneminin Psikolojik Profili, Sorunları ve Koruyucu Sağlık Hizmetleri. Turkey Health Literacy Journal; 2021; 2(1):52-66.
Saka G. Dünyada ve Türkiye’de Adolesanın Sağlık Sorunları. In: Haspolat YK, Aktar F (eds.) Adölesan Sağlığı ve Hastalıkları. Cinius Yayınları; 2016. p. 33-43.
Ritchwood TD, Ford H, DeCoster J, Sutton M, Lochman JE. Risky sexual behavior and substance use among adolescents: A meta-analysis. Children and youth services review; 2015; 52: 74-88.
Becker SJ, Nargiso JE, Wolff JC, Uhl KM, Simon VA, Spirito A, Prinstein MJ. Temporal relationship between substance use and delinquent behavior among young psychiatrically hospitalized adolescents. Journal of Substance Abuse Treatment; 2012; 43(2): 251-259.
Baysan Arabacı L, Ayakdaş Dağlı D, Taş G. Madde kullanım bozukluklarında duygu düzenleme güçlüğü ve hemşirelerin rol ve sorumlulukları. Bağımlılık Dergisi; 2018; 19(1): 10-16.
Arslan A. Üniversite öğrencilerinin dijital bağımlılık düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. International e-Journal of Educational Studies; 2020; 4(7): 27-41.
American Psychiatric Association. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. 5th (Text Revision) ed. 2022.
Ayık B. Ergenlerde Bağımlılığa Götüren Riskli Davranışlar. In: Dilbaz N, Göğcegöz I, Noyan O, Kazan Kızılkurt Ö (eds.) Bağımlılık Tanı ve Tedavi Temel Kitabı. Ankara: Ankara Nobel Tıp Kitabevleri; 2021. p.559-570.
Demirezen D. Çocuklarda madde bağımlılığı. In: Arslan S, Eker F (eds.) Çocuklarda Psikososyal Sorunlar. Ankara: Akademisyen Kitabevi; 2021. p. 143-162.
Arslan Özkul S, Apaydın Kaya Ç, Ünalan PC, Akman M, Çifçili S, Uzuner A. İstanbul’da aile sağlığı merkezlerinde koruyucu adolesan sağlığı yaklaşımında kaçırılmış fırsatlar. Turk Fam Phy; 2015; 6(1):18-29
Timur A, Metin S, Bakiş B. Adölesanlarda Teknoloji Bağımlılığı. Medical Research Reports; 2023;6(3):153-163.
Ayas T, Horzum MB. İlköğretim Öğrencilerinin İnternet Bağımlılığı ve Aile İnternet Tutumu. Turkish Psychological Counseling & Guidance Journal; 2013; 4(39): 46-57.
Yüncü Z. Ergenlerde Madde Bağımlılığı In: Dilbaz N, Göğcegöz I, Noyan O, Kazan Kızılkurt Ö (eds.) Bağımlılık Tanı ve Tedavi Temel Kitabı. Ankara: Ankara Nobel Tıp Kitabevleri; 2021. p. 572-580.
Çam HH, Nur N. Adölesanlarda internet bağımlılığı prevalansı ile psikopatolojik semptomlar ve obezite arasındaki ilişkinin incelenmesi. TAF Preventive Medicine Bulletin; 2015;14(3):181-188.
Veysi A, Karaman H, Yaman ÖM. Gençlerin esrar kullaniminda akran/arkadaşlik ilişkilerinin etkisi: Bingöl ili örneği. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi; 2020; 21(50): 129-161.
Elik B, Karadeniz H. Tütün Bağımlılığı, Madde Bağımlılıkları ve Davranışsal Bağımlılıklar. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi; 2025; 14(1): 420-428.
World Health Organization. WHO report on the global tobacco epidemic, 2023: protect people from tobacco smoke. (09/04/2024 tarihinde https://www.who.int/publications/i/item/9789240077164 adresinden ulaşılmıştır.)
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). Türkiye Sağlık Araştırması 2022 raporu. (09/04/2024 tarihinde file:///C:/Users/90554/Downloads/turkiye%20saglik%20arastirmasi%202022%20raporu.pdf. adresinden ulaşılmıştır.)
Uysal Z, Hatipoğlu E. Bir Hastanenin Aile Hekimliği Polikliniğine Başvuran Hastaların Sigara İçme Durumları: Ankara Örneği. The Medical Journal of Mustafa Kemal University; 2018; 9(34): 81-89.
Yuan M, Cross SJ, Loughlin SE, Frances ML. Nicotine and the adolescent brain. The Journal of physiology; 2015; 593(16): 3397-3412.
Şengezer T, Aslan C. Tütünle İlişkili Bozukluklar. In: Dilbaz N, Göğcegöz I, Noyan O, Kazan Kızılkurt Ö (eds.) Bağımlılık Tanı ve Tedavi Temel Kitabı. Ankara: Ankara Nobel Tıp Kitabevleri; 2021. p. 237-260.
Makadia LD, Roper PJ, Andrews JO, Tingen MS. Tobacco use and smoke exposure in children: new trends, harm, and strategies to improve health outcomes. Current allergy and asthma reports; 2017; 17(8):1-15.
Selekoğlu Ok Y, Öztürk C. Çocuklarda Tütün Bağımlılığı ve Hemşirelik Yaklaşımları. In: Öztürk C (ed.) Çocuklarda Bağımlılık ve Hemşirelik Yaklaşımları. 1. Baskı. Ankara: Türkiye Klinikleri; 2021. p.7-14.
Evren C, Ogel K, Ciftci Demirci A, Evren B, Goksan Yavuz B, Bozkurt M. Prevalence of lifetime tobacco, alcohol and drug use among 10th grade students in Istanbul. Klinik Psikofarmakoloji Bülteni-Bulletin of Clinical Psychopharmacology; 2014; 24(3): 201-210.
Can Eke B, Yüce Y. Türkiye'de yeni üretilen ve geliştirilmekte olan nikotin ve tütün ürünleri ile ilgili yasal düzenlemeler. Turkish Bulletin of Hygiene & Experimental Biology; 2022; 79(3):567-578.
Barrientos-Gutierrez I, Lozano P, Arillo-Santillan E, Morello P, Mejia R, Thrasher JF. “Technophilia”: A new risk factor for electronic cigarette use among early adolescents? Addictive behaviors; 2019; 91: 193-200.
Alver İA. Elektronik sigara (e-sigara) likit ve aerosollerinin halk sağlığı üzerine etkileri. Tepecik Eğit. ve Araşt. Hast. Dergisi; 2021;31(1):9-15.
Veliz P, Eisman A, McCabe SE, Evans-Polce R, McCabe VV, Boyd CJ. E-cigarette use, polytobacco use, and longitudinal changes in tobacco and substance use disorder symptoms among US adolescents. Journal of Adolescent Health; 2020; 66(1): 18-26.
Yeşiltaş A. Mpower politikası sonrası ergenlerde tütün ve tütün ürünleri kullanımı: Sistematik derleme. Bağımlılık Dergisi; 2020; 21(2): 137-148.
Organization, W.H. Global Status Report on Alcohol 2004. (29/08/2025 tarihinde https://www.who.int/publications/i/item/global-status-report-on-alcohol-2004 adresinden ulaşılmıştır.)
Eryılmaz G, Arıkan Z. Alkol Kullanım Bozukluğu. in Bağımlılık Tanı ve Tedavi Temel Kitabı, I.G. Nesrin Dilbaz, Onur Noyan, Özlem Kazan Kızılkurt, Editor. 2021, Ankara Nobel Tıp Kitabevleri: Ankara. p. 101-110.
Organization, W.H. Global status report on alcohol and health 2018. 2018; (09/04/2024 tarihinde https://iris.who.int/bitstream/handle/10665/274603/9789241565639-eng.pdf. adresinden ulaşılmıştır.)
Health, N.I.o., National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism. Drinking Levels Defined. 2016.
Hurley TD, Edenberg HJ. Genes encoding enzymes involved in ethanol metabolism. Alcohol research: current reviews; 2012; 34(3): 339.
Güngör BB, Gülseren Ş, Dalmış A, Zorlu N. Alkol bağımlılığı başlangıç yaşı ve aile öyküsünün dürtüsellik ve kompülsivite ile ilişkisi. Anatolian Journal of Psychiatry; 2013; 14(3):267-274.
Marshall EJ. Adolescent alcohol use: risks and consequences. Alcohol and alcoholism; 2014; 49(2): 160-164.
Şanver TM, Özvariş ŞB. Adölesan Dönemde Riskli Sağlık Davranışları: Ebeveyn, Okul, Akranların Rolü. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi; 2023; 32(4): 321-327.
Lees B, Meredith LR, Kirkland AE, Bryant BE, Squeglia LM. Effect of alcohol use on the adolescent brain and behavior. Pharmacology Biochemistry and Behavior; 2020; 192: 172906.
Doğan S, Küçükgöncü S. Alkol ve alkol bağımlılığı: Cinsellik, uyku, yeme bozuklukları. Turkiye Klinikleri Journal of Psychiatry Special Topics; 2010; 3(3): 95-99.
Karaaziz M, Çelikay Söyler H. Çocuk ve Ergenlerde Alkol Bağımlılığı. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar; 2024; 16(2):239-250.
Nalbantoğlu İ, Tuncay T. Madde bağımlılarının ve ailelerinin bağımlılıkla mücadele deneyimlerinin incelenmesi. Bağımlılık Dergisi; 2023; 24(2): 207-226.
Kurupınar A, Erdamar G. Ortaöğretim öğrencilerinde görülen madde bağımlılığı alışkanlığı ve yaygınlığı: Bartın ili örneği. Sosyal Bilimler Dergisi; 2014; 16(1): 65-84.
Uzun S, Kelleci M. Substance abuse in high school students: their self efficacy to avoid substance abuse and related factors. Dusunen Adam-Journal of Psychiatry and Neurological Sciences; 2018; 31(4):356-363.
Yüksel BC, Mortan Sevi O. Substance use-related factors and psychosocial characteristics among Turkish adults with early-and late-onset substance use disorder. Journal of Ethnicity in Substance Abuse; 2024; 23(1):128-149.
Aslan R, Aydoğdu M, Akgür SA. Toxicological evaluation of alcohol and substance abuse in children and adolescents. Journal of ethnicity in substance abuse; 2022; 29: 1-15.
Altunkürek ŞZ, Özer EN. Lise Öğrencilerinin Madde Bağımlılığına Yönelik Görüş ve Bilgilerinin Belirlenmesi. Bağımlılık Dergisi; 2020; 21(3): 236-246.
Arseneault L, Cannon M, Witton J, Murray RM. Causal association between cannabis and psychosis: examination of the evidence. The British journal of psychiatry; 2004; 184(2): 110-117.
Ryan SR, Friedman CK, Liang Y, Lake SL, Mathias CW, Charles NE, Acheson A, Dougherty DM. Family functioning as a mediator of relations between family history of substance use disorder and impulsivity. Addictive disorders & their treatment; 2016; 15(1): 17-24.
Saladino V, Mosca O, Petruccelli F, Hoelzlhammer L, Lauriola M, Verrastro V, Cabras C. The vicious cycle: problematic family relations, substance abuse, and crime in adolescence: a narrative review. Frontiers in psychology; 2021; 12: 673954.
Felner JK, Wisdom JP, Williams T, Haley SJ, Jun HJ. Stress, coping, and context: Examining substance use among LGBTQ young adults with probable substance use disorders. Psychiatric services; 2020; 71(2): 112-120.
Chekib Z, Zammit N, Manel L, Menel M, Elghardallou M, Jihen S, Ali M, Thouraya A. Illicit substance use among Tunisian college students: prevalence and risk factors. International journal of adolescent medicine and health; 2018; 30(6)
Lee-Winn AE, Mendelson T, Johnson RM. Associations of personality traits with marijuana use in a nationally representative sample of adolescents in the United States. Addictive behaviors reports; 2018; 8: 51-55.
Soy İT, Zorlu S. Madde bağımlılığı tanısı almış bireylerde benlik saygısı ve soyal dışlanma algıları arasındaki ilişki. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi; 2020; 36(2): 73-86.
Kim Y, Kim K, Chartier KG, Wike TL, McDonald SE. Adverse childhood experience patterns, major depressive disorder, and substance use disorder in older adults. Aging & mental health; 2021; 25(3): 484-491.
Pengpid S, Peltzer K. Early substance use initiation and psychological distress among adolescents in five ASEAN countries: A cross-sectional study. Psychology research and behavior management; 2019; 12: 1003-1008.
Karataş H, Kandemir H, Basmacı Kandemir S, Akın R. Lise öğrencilerinde riskli madde kullanımının incelenmesi. Harran Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi; 2015; 13(1): 23-31.
Ayhan F, Çöplü M, Türkmen A. Adölesanların madde bağımlılığından korunmaya ilişkin öz yeterlikleri ile ebeveyn bağlanma düzeyleri arasındaki ilişki. Bağımlılık Dergisi; 2021; 22(3): 285-296.
Das JK, Salam RA, Arshad A, Finkelstein Y, Bhutta ZA. Interventions for adolescent substance abuse: An overview of systematic reviews. Journal of Adolescent Health; 2016; 59(4): S61-S75.
Gray KM, Squeglia LM. Research Review: What have we learned about adolescent substance use? Journal of child psychology and psychiatry; 2018; 59(6): 618-627.
World Health Organization. Substance Abuse 2023. (09/04/2024 tarihinde https://www.afro.who.int/health-topics/substance-abuse adresinden ulaşılmıştır).
Albayrak S, Balcı S. The prevention of substance abuse in young adults. Journal of Education and Research in Nursing; 2014; 11(2): 30-37.
Livingston JD, Milne T, Fang ML, Amari E. The effectiveness of interventions for reducing stigma related to substance use disorders: a systematic review. Addiction; 2012; 107(1): 39-50.
Van Boekel LC, Brouwers EPM, Van Weeghel J, Garretsen HFL. Stigma among health professionals towards patients with substance use disorders and its consequences for healthcare delivery: systematic review. Drug and alcohol dependence; 2013; 131(1-2): 23-35.
Aydoğdu F. Dijital oyun oynayan çocuklarin dijital oyun bağimliliklarinin çeşitli değişkenler açisindan incelenmesi. Ulakbilge Sosyal Bilimler Dergisi; 2018; 6(31): 1-18.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). Çocuklarda Bilişim Teknolojileri Kullanım Araştırması 2021 (09/04/2024 tarihinde https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Cocuklarda-Bilisim-Teknolojileri-Kullanim-Arastirmasi-2021-41132 adresinden ulaşılmıştır).
Tuna Ö, Darçın AE. İnternet Bağımlılığı ve İnternette Oyun Oynama Bozukluğu. In: Dilbaz N, Göğcegöz I, Noyan O, Kazan Kızılkurt Ö (eds.) Bağımlılık Tanı ve Tedavi Temel Kitabı. Ankara: Ankara Nobel Tıp Kitabevleri; 2021. p. 292-300.
Ayran G. Adölesanlarda internet bağimliliği kaygi ve saldirgan davranişlar arasindaki ilişkinin belirlenmesi. Karya Journal of Health Science; 2023; 4(2): 99-103.
Özdemir S, Bülbül F, Balcı S, Türköz A. 11-18 yaş arasındaki adolesanların internet bağımlılık düzeyleri. Balıkesir Sağlık Bilimleri Dergisi; 2020; 9(2): 83-92.
Eroğlu A, Bayraktar S. İnternet bağımlılığı ile ilişkili değişkenlerin incelenmesi. International Journal of Social Sciences and Education Research; 2017; 3(1): 184-199.
Işık I, Ergün G. Determining the Relation between Turkish Middle-School Students' Internet Addiction and Perceived Social Support from Family. Addicta: The Turkish Journal on Addictions; 2018; 5(3):527-542.
Wu CST, Wong HT, Yu KF, Fok KW, Yeung SM, Lam CH, Liu KM. Parenting approaches, family functionality, and internet addiction among Hong Kong adolescents. BMC pediatrics; 2016; 16: 1-10.
Köyceğiz E, Vançelik S, Yılmaz S. Adölesanlar arasında internet bağımlılığı prevalansı ve etkili faktörler: Erzurum ili örneği. Turkish Journal of Public Health; 2022; 20(3): 294-304.
Şimşek İşliyen F, İşliyen M. Çocukların medya algısının resimler üzerinden analizi. Global Media Journal: Turkish Edition; 2015; 5(10):271-287.
Demiray T, Doğruyol S, Kazan Kızılkurt Ö. Bağımlılık Hemşireliği In: Dilbaz N, Göğcegöz I, Noyan O, Kazan Kızılkurt Ö (eds.) Bağımlılık Tanı ve Tedavi Temel Kitabı. Ankara: Ankara Nobel Tıp Kitabevleri; 2021. p. 678-680.
Seher A, Küçük S. Adölesanlarda Sosyal Medya Kullanımı, Siber Zorbalık, Yalnızlık İlişkisi ve Hemşirelik. Türkiye Sağlık Bilimleri ve Araştırmaları Dergisi; 2022; 5(2): 34-44.
Gülbetekin E, Güven E, Tuncel O. Adolesanların Dijital oyun bağımlılığı ile fiziksel aktivite tutum ve davranışlarını etkileyen faktörler. Bağımlılık Dergisi; 2021; 22(2): 148-160.
Özparlak A, Karakaya D. Ergenlerde İnternet Bağımlılığı ile İlişkili Ailesel Faktörler ve Hemşirelik Bakımı. Turkiye Klinikleri Journal of Nursing Sciences; 2020; 12(2): 291-299.
Arabacı LB, Gülsenay T, Dikeç G. Çocuk ve ergenlerde madde kullanımı, suça yönelme, ruhsal bozukluklar ve hemşirelik bakımı. Bağımlılık Dergisi; 2017; 18(4): 135-144.
