Toprak Kirliliği Konusunda Ulusal ve Uluslararası Yasalar, Eylem Planları
Özet
Toprak kirliliği, ekosistem bütünlüğünü, tarımsal verimliliği ve insan sağlığını tehdit eden yaygın ve karmaşık bir sorun olarak ele alınmaktadır. Endüstriyel deşarjlar, tarımsal kimyasal kullanımı ve kentleşme süreçleri toprakta ağır metal, pestisit ve organik kirleticilerin birikimine yol açarak ekosistemin bozulmasına neden olmaktadır. Kirleticilerin topraktaki kimyasal ve biyolojik dönüşümleri, zarar etkilerini öngörülemez kılmakta; uzun süreli maruziyet ise kronik hastalıklar, kanser vakalarında artış, iş gücü verimliliğinde düşüş ve tarımsal verim kayıplarına neden olmaktadır. İklim değişikliğiyle birlikte artan sıcaklık ve değişken yağışlar, kirleticilerin toprak dinamiklerini daha da karmaşıklaştırmakta; bu durum, yönetim ve iyileştirme stratejilerinin iklim odaklı yeniden tasarlanmasını gerektirmektedir. Bu bölüm, ulusal ve uluslararası düzeyde geliştirilen yasal çerçeveler, eylem planları ile iş birliği girişimlerini inceleyerek, toprak kirliliğine yönelik çok boyutlu mücadelede elde edilen başarılar, karşılaşılan engeller ve çıkarılan dersler üzerinden bütüncül bir perspektif sunmayı amaçlamaktadır.
Referanslar
Adrees, M., Ali, S., Rizwan, M. & et al. (2015). The effect of excess copper on growth and physiology of important food crops: a review. Environmental Science and Pollution Research, 22(11): 8148–8162. doi:https://doi.org/10.1007/s11356-015-4496-5
Aragon, F.M. & Rud, J.P. (2016). Polluting Industries and Agricultural Productivity: Evidence from Mining in Ghana. The Economic Journal, 126(597): 1980–2011. doi:https://doi.org/10.1111/ecoj.12244
Bolan, S., Padhye, L.P., Jasemizad, T. & et al. (2024). Impacts of climate change on the fate of contaminants through extreme weather events. Science of The Total Environment, 909. doi:https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2023.168388.
Erdoğan, M. (2016). Çevresel bilgiye erişim hakkı açısından Aarhus Sözleşmesi ve Türkiye üzerine değerlendirme. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 43(9).
European Environment Agency. (2024). Arazi ve toprak kirliliği. (19.05.2024 tarihinde https://www.eea.europa.eu/tr/isaretler/aca-isaretler-2020/articles/arazi-ve-toprak-kirliligi-2014 adresinden ulaşılmıştır)
FAO Turkey. (2019). Sürdürülebilir toprak yönetimi ulusal eylem planı. Agricultural Livelihood And Labor Markets For Syrian Refugees And Vulnerable Host Communities In Six Provinces Of Turkey, Ankara. 56 pp. Licence: CC BY-NC-SA 3.0 IGO.
FAO. (2024). International network on soil pollution. (19.05.2024 tarihinde https://www.fao.org/global-soil-partnership/global-soil-partnershipinsopen/en/ adresinden ulaşılmıştır)
Graff Zivin, J. & Neidell, M. (2012). The Impact of Pollution on Worker Productivity. American Economic Review, 102(7): 3652–3673. doi:https://doi.org/10.1257/aer.102.7.3652
Hanna, R. & Oliva, P. (2015). The effect of pollution on labor supply: Evidence from a natural experiment in Mexico City. Journal of Public Economics. 122: 68–79. doi:https://doi.org/10.1016/j.jpubeco.2014.10.004
İklim Değişikliği Başkanlığı. (2024). Montreal Protokolü. (19.05.2024 tarihinde https://iklim.gov.tr/montreal-protokolu-i-38 adresinden ulaşılmıştır)
Jennings, A.A. (2008). Analysis of Worldwide Regulatory Guidance for Surface Soil Contamination. Journal of Environmental Engineering and Science, 7(6): 597-615. doi:10.1139/S08-034
Kucher, A., Kazakova, I. & Kucher L. (2015). Economic assessment of losses caused by contamination of soil resources within effective their use. Socio-Economic Problems and the State, 12(1): 190–199. doi:http://sepd.tntu.edu.ua/images/stories/pdf/2015/15kaaetu.pdf
Landrigan, P.J., Fuller, R., Acosta, N.J.R. & et al. (2018). The Lancet Commission on pollution and health. The Lancet, 391(10119): 462–512. doi:https://doi.org/10.1016/S0140-6736(17)32345-0
Mevzuat Bilgi Sistemi. (2024a). Çevre Kanunu. (19.05.2024 tarihinde https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=2872&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5 adresinden ulaşılmıştır.)
Mevzuat Bilgi Sistemi. (2024b). Toprak kirliliğinin kontrolü ve noktasal kaynaklı kirlenmiş sahalara dair yönetmelik. (19.05.2024 tarihinde https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=14026&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5 adresinden ulaşılmıştır.)
Saha, J.K., Selladurai, R., Coumar, M.V. & et al. (2017). Impacts of Soil Pollution and Their Assessment. In: Saha JK, Selladurai R, Coumar MV, et al. (eds). Soil Pollution - An Emerging Threat to Agriculture (Environmental Chemistry for a Sustainable World). pp. 37–73. Singapore: Springer; 2017. doi:https://doi.org/10.1007/978-981-10-4274-4_3
Shakeel, A.I.M. & Amal, K.H. (2011). The socioeconomic impact of Arsenic poisoning in Bangladesh. Journal of Toxicology and Environmental Health Sciences, 3(3): 65–73. http://www.academicjournals.org/JTEHS
T.C. Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. (2024a). Tehlikeli atıkların sınırlar ötesi taşınımının ve bertarafının kontrolüne ilişkin basel sözleşmesinin onaylanmasının uygun bulunduğuna dair kanun. (19.05.2024 tarihinde https://webdosya.csb.gov.tr/db/kimyasallar/ editordosya/Basel_Tr.pdf adresinden ulaşılmıştır)
T.C. Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. (2024b). Kalıcı organik kirleticilere ilişkin Stokholm sözleşmesi. (19.05.2024 tarihinde https://webdosya.csb.gov.tr/db/kimyasallar/editordosya/Stockholm SozlesmesiMetni_Tr_V1.pdf adresinden ulaşılmıştır)
T.C. Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. (2024c). Stokholm Sözleşmesi. (19.05.2024 tarihinde https://oncelikli kimyasallar.csb.gov.tr/stockholm-sozlesmesi-i-5175 adresinden ulaşılmıştır)
T.C. Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. (2024d). (19.05.2024 tarihinde https://www.csb.gov.tr/ adresinden ulaşılmıştır.)
T.C. Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. (2024e). Minamata Sözleşmesi. (19.05.2024 tarihinde https://onceliklikimyasallar.csb.gov.tr/minamata-sozlesmesi-i-5179 adresinden ulaşılmıştır.)
T.C. Dışişleri Bakanlığı Avrupa Birliği Başkanlığı. (2024) Avrupa Birliği’nin çevre ve iklim değişikliği politikası. (19.05.2024 tarihinde https://www.ab.gov.tr/fasil-27-cevre_92.html adresinden erişilmiştir.)
T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı. (2024). Birleşmiş milletler çölleşme ile mücadele sözleşmesi. (19.05.2024 tarihinde https://www.tarimorman.gov.tr/ABDGM/Belgeler/Uluslararas%C4%B1%20Kurulu%C5%9Flar/UNCCD%20Tr.pdf adresinden ulaşılmıştır)
Titirmare, N.S., Gaikwad, A.S. & Margal, P.B. (2023). Soil Pollution and Environmental Health. In: S.A. Chaware et al. (eds.), Advances in Soil Science. 1(13), p. 267-307 New Delhi: Bright Sky Publications, doi:http://dx.doi.org/10.5281/zenodo.8331094
United Nations. (2024). Birleşmiş Milletler 17 sürdürülebilir kalkınma hedefleri. (19.05.2024 tarihinde https://sdgs.un.org/goals/goal15 adresinden ulaşılmıştır)
Uyanık, S. & Yenigün, İ. (2016) Anadolu medeniyetlerinde ekolojik izler. Harran Üniversitesi Mühendislik Dergisi, 01: 19-24
Yaşar, İ.H. (2023). Dijital Çağda Afet İletişimi. Çepni Şener B. (Ed.) İletişim Çalışmaları Perspektifinden Medya, Kültür ve Dijitalleşme içinde (s.69). İstanbul: Eğitim Yayınevi
Yenigün, İ. & Tuğalan, E. (2021). Geçmişten geleceğe “Çevre Tarihi”. Sürdürülebilir Çevre Dergisi, 1: 31-36.
