Toprakların Tuzluluk, Alkalilik ve Asitliğinden Kaynaklı Kirliliği
Özet
Bu çalışma, topraklarda tuzluluk, alkalilik ve asitlikten kaynaklanan kirliliği; nedenleri, etkileri ve ıslah yöntemleri açısından incelemektedir. Toprak bozulması, aşırı sulama, gübreleme ve iklim koşulları gibi doğal ve insan kaynaklı etkenlerle oluşmaktadır. Tuzluluk ve alkalilik genellikle kurak ve yarı kurak bölgelerde, asitlik ise nemli bölgelerde yaygındır. Yüksek tuz ve sodyum düzeyleri toprak yapısını bozarak geçirgenliği azaltır ve bitki gelişimini engellerken, düşük pH değerleri toksik elementlerin (Al, Fe, Mn) çözünürlüğünü artırarak besin alımını sınırlar. Topraklar; tuzlu, tuzlu-alkali ve alkali (sodik) olarak sınıflandırılmakta ve her biri için yıkama, jips uygulaması veya kimyasal ıslah gibi farklı yöntemler önerilmektedir. Asidik topraklar, dünya tarım alanlarının yaklaşık yarısını oluşturmakta ve besin noksanlıkları ile metal toksisitesine neden olmaktadır. Türkiye’de toprakların büyük bölümü alkalin karakterde olup, asidik topraklar genellikle Karadeniz ve Marmara bölgelerinde görülmektedir. Sürdürülebilir toprak yönetimi, uygun sulama ve pH kontrolü, toprak verimliliğinin korunması açısından büyük önem taşımaktadır.
Referanslar
Ağca, N. 1990. Harran Ovası'nda Bazı Yaygın Toprak Serilerinde Değişebilir Sodyum Oranı (ESR) Sodyum Adsorpsiyon Oranı (SAR) İlişkilerinin Saptanması. Ç.Ü. Fen Bil. Ens. Doktora Tezi.
Anonim, 2024. https://extension.oregonstate.edu/catalog/pub/pnw-601-managing-salt-affected-soils-crop-production. Erişim 13.05.2024. Erişim, 20.05.2024).
Anonim, 2024. https://en.wikipedia.org/wiki/Soil_pH (Erişim, 20.05.2024)
Anonim 2024. https://www.agric.wa.gov.au/soil-acidity/effects-soil-acidity (Erişim, 20.05.2024).
Bahtiyar, M., Bayraklı, F., Brohi, A.R., ve ark.,1996. Türkiye’deki Yağışların Kalite Analizi. TC Devlet Meteoroloji İş. Gen. Müd.
Barrow, N.J. 2017. The effects of pH on phosphate uptake from the soil. Plant Soil, 410; 401–410.
Bresler, E., Charter, D. L., 1982. Saline and Sodic Soils. Springer Verlag. Prinsiples-Dynamics-Modelling. Berlin Heidelberg, New York. 227.
Brown, J. G., Thorp, J., & Hope, H. (1954). The Classification of Soils. U.S. Department of Agriculture, Soil Conservation Service.
Breker, J. 2024. Acidic Soil: Properties, Management, and Remediation Techniques. New York: Soil Science Publications.
Brady, N.Y. 1990. The Nature and Properties of Soils. 10th ed. Macmillian Pub. Com. NY.
Coyne, M.S., Thompson,J.A. 2006. Fundamental Soil Science. Thomson Delmar Learing. 5 Maxwell Drive P.O. Box 8007, NY.
Çullu M. A. 2011. Toprak Tuzlulaşması. Çiftçi Bilgilendirme Kitabı. T.C. GAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı. Şanlıurfa.
Dixon, J.B., Weed, S.B. 1989. Minerals in Soils Environments. Second Ed. SSSA, Madison,. USA.
FAO, 1992. The Use of Saline Water for Crop Production. Irrigation and Drainage Paper No. 48, FAO, Rome.
Fageria, N.K., Baligar, V.C., Wright, R.J. 1988. Aluminum toxicity in crop plants. Journal of Plant Nutrition, 11:303-319.
Qadir, M. E. Quillérou, V. Nangia, G. Murtaza, et al., 2014. Economics of salt-induced land degradation and restoration Natural Resources Forum 38, 282–295
Qadir, M. and Schubert, S. 2002. Degration processes and nutrient constraints in sodic soils. Land Degradation and Development. 13:275-294
Ghassemi, F., Jakeman, A.J., Nix, H.A. 1995. Salinisation of land and water resources: Human causes, extent, management and case studies. CABI Publishing: Wallingford.
Ghosh, P., Islam, M., Islam, S. 2021. Effect of Salinity Stress on Growth and Yield of Forage Genotypes. Agr. Sciences, 12, 949-959.
Güçdemir, İ.H. 2006. Türkiye Gübre ve Gübreleme Rehberi. Genişletilmiş 5. Baskı.TKİB Tar. Araş Gen Müd. Toprak ve Gübre Araş Ens. Müd. Yayınları. Genel Yayın NO:231.Ankara
Haktanır, K., Arcak, S. 1997. Toprak Biyolojisi: Toprak Ekosistemine Giriș. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, No;126.
Jiang Y., Li Y., Zeng Q., Wei J., Yu H. 2017. The effect of soil pH on plant growth, leaf chlorophyll fluorescence and mineral element content of two blueberries. Acta Horticulture, 1180, 269–276.
Kamhorts, A., Bolt, G.H. 1978. Saline and Sodic soils. (Eds:G.H. Bolt ve M.G.M. Bruggenwert) Soil Chemistry. A Basic Elements. Elsevier Scientific Pub. Com. Oxford-New York. Sh;155
Kochian L. V. , M.A. Pineros, J.P. Liu, J.V. Magalhaes. 2015. Plant adaptation to acid soils: the molecular basis for crop aluminum resistance. Annu. Rev. Plant Biology, 66; 571-598
Kutlu, E., Demirdöğen, R.E. 2023. Investigation of Heavy Metal Content of Turkish Teas and Tea Infusions. Karatekin Üniversitesi Fen Fakültesi Dergisi, Cilt:02, Sayı:1;13-21
Lončarić Z., Karalić K., Popović B., Rastija D., Vukobratović M. 2008. Total and plant available micronutrients in acidic and calcareous soils in Croatia. Cereal Research. Communication, 36,
Maas, E. V., Hoffman, G. J. 1977. Crop salt tolerance: Current assessment. Journal Irrigation Drainage Division ASCE, 103, 115–134.
McLean, E.O. 1982. Soil pH and lime requirement. Journal of Soil Science, 10 (3), 123-135.
Mohamed N.A and Amer, F. 1972. Sodium carbonate formation in Ferhash area and possibility of biological dealkalization. Proc. Internant Symp. on New Developments in the Field of Salt Affected Soils. 4-9 Desember 1972, Cairo.
Oruç, N. 1970. Iğdır Ovası Çorak Topraklarının Bazı Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri. AÜ, Ziraat Fakültesi Yayınları, No:80.
Özbek.H., Kaya.Z., Gök,M., Kaptan,H. 1993. Toprak Bilimi (Çeviri: Schachtchabel, P., Blume, H.P., Brümmer,G., Hartge, K.H., Schvertman,U.S). Ç.Ü.Zir. Fak. Genel Yayın No: 73, Adana
Price, G. 2006. Australian Soil Fertility Manual; Fertilizer Industry Federation of Australia, Inc. & CSIRO: Collingwood, Australia.
Rengasamy, P. 2006. World Salinization with Emphasis on Australia. Journal of Experimental Botany, 57, 1017-1023.
Richards L.A. 1954. Diagnosis and Improvement of Saline and Alkali Soils . U.S. Department Agriculture Handbook.
Saltalı, K. 2015. Çorak Toprakların Oluşumu, Islahı ve Yönetimi. Eds; Erşahin S., Öztaş, T., Namlı, A., Karahan, G. Toprak Amenajmanı. Sayfa; 507-532. Gazi Kitapevi. Ankara
Saltalı, K. 2015. Toprak Asitliği ve Yönetimi. Eds; Erşahin S., Öztaş, T., Namlı, A., Karahan, G. Toprak Amenajmanı. Sayfa; 302-3026. Gazi Kitapevi. Ankara
Saltalı, K., Derici, M.R.1999. Tokat-Kazova Topraklarının Alkalileşme Durumunun Belirlenmesi. Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 23, Ek Sayı 3, 657-663
Saltalı, K., Nedirli, A.2021.Phosphorus sorption by gyttja and its effect on the pH value and phosphorus in acidic soils. Turkish Journal of Agriculture and Forestry: Vol. 45;402-410.
Sağlam, M.T. 2008. Toprak Kimyası. Namık Kemal Üni. Zir. Fak. Yayın No: 1. Tekirdağ.
Sathyaseelan, N., & Karthika, K. S. (2019). Aluminum toxicity in soil and plants. Soil Health/Fertility Management: Knowledge, 2, 1-19.
Sezen, Y. 1991. Toprak Kimyası. A.Ü. Zir. Fak Yay. No: 127. Erzurum.
Sezer, N. 1995. Toprak Kimyası. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları. Yayın No;127. Erzurum
Smith, J. 2020. Effects of Precipitation Regimes on Soil pH: A Meta-Analysis of Global Studies. Environmental Research Letters, 35(4), 567-580.
Tanji, K.K. 1990. Nature and extent of agricultural salinity. In Agricultural Salinity Assessment and Management, Tanji KK (ed.). Manuals and Reports on Engineering Practices No. 71. American Society of Civil Engineers: New York; 1-17.
Ueno, K. 2004. A mechanism of soil acidification in acid sulfate soils. Annual Report of Res. Ins. for Biological Function,4:25-33.
Usta, 1995. Toprak Kimyası. A.Ü. Ziraat Fak. Yayınları. Yayın No:1387, Ankara.
Van Genuchten, M. T., Hoffman, G. J. 1984. Analysis of crop salt tolerance data in Soil salinity under irrigation: Processes and management: Ecology studies 51, I. Shainberg
Vonuexküll H. R., E. Mutert. 1995. Global extent, development and economic impact of acid soils. Plant Soil, 171; 1-15
Zhao X.Q., R.F. Chen, R.F. Shen. 2014. Coadaptation of plants to multiple stresses in acidic soils. Soil Science, 179;503-513
Zhu X.F., ve R.F. 2023. Shen, Towards sustainable use of acidic soils: Deciphering aluminum-resistant mechanisms in plants, Fundamental Research,
