Çoklu Doz Aktif Kömür Uygulama İlkeleri
Özet
Zehir, vücudun bir parçasına veya fonksiyonuna zarar verebilen maddelerdir. Zehirlenmeler genellikle erişkinlerde bilinçli ilaç alımı, çocuklarda ise kazara olur. Zehirlenmiş hastanın yönetimi; destekleyici bakım, dekontaminasyon, gerekirse eliminasyonun artırılması ve antidot tedavisini içerir. Tıbbi toksikolojide gastrik dekontaminasyon için tek doz aktif kömür (TDAK) kullanılır. Aktif kömür (AK), geniş yüzey alanı sayesinde toksinleri bağlayarak sistemik emilimi azaltır. En etkili olduğu zaman yutulduktan sonraki ilk saattir, ancak yavaş salınımlı ilaçlarda 6 saate kadar verilebilir. Dozaj, toksik maddenin 10–40 katı ya da çocuklarda 0,5–1 gram (g) /kilogram (kg), yetişkinlerde 50–100 g oral yoldan ya da nazogastrik sonda ile verilir. Çoklu doz aktif kömür (ÇDAK) dekontaminasyon yöntemi dışında enterohepatik sirkülasyona giren ajanların eliminasyonunu artırmak amacıyla 0.5 g/kg dozunda ve her 6 saate bir, toplam 4 kez olacak şekilde uygulanır. Böylece AK, ilacın veya toksinin enterohepatik dolaşımını engelleyerek sistemik dolaşıma tekrar karışmasını önler ve serum konsantrasyonunu düşürür. ÇDAK uygulamasının endike olduğu maddeler; karbamazepin, kinin, aminofilin, teofilin, amitriptilin, barbitüratlar, fenobarbitaller, dapson, digitoksin, nadolol, nortriptilin, salisilatlar, siklosporin, siklopeptid içeren mantar zehirlenmeleri yer alır. AK uygulamasının kontrendike olduğu durumlarda, ÇDAK uygulaması kontrendikedir.
Referanslar
Silva HA, Fonseka MM, Pathmeswaran A, de Silva HJ, Gunatilake SB ve diğerleri. Sarı zakkum zehirlenmesinin tedavisi için çoklu doz aktif kömür: tek kör, randomize, plasebo kontrollü bir çalışma. Lancet. 2003;361:1935–1938. doi: 10.1016/s0140-6736(03)13581-7.
Dünya Sağlık Örgütü (2021). Dünya Sağlık Örgütü temel ilaçların model listesi: 22. liste (2021) . Cenevre: Dünya Sağlık Örgütü. hdl : 10665/345533
Schaper A, Bandemer G, Callies A. Vorhaltung von Antidota im Notarztdienst [Die Bremer Antidota-Liste als Discussionsgrundlage für eine minimale Vorhaltung von Antidota] Notarzt. 2012;28:114–118.
Pfab R, Schmoll S, Dostal G, Stenzel J, Hapfelmeier A, Eyer F. Bağırsak dekontaminasyonu için tek doz aktif kömür: tıp alanında profesyonel olmayanlar tarafından uygulanması bulunabilirlik ve uygulanabilirlik üzerine prospektif bir çalışma. Toxicol Rep. 2016;4:49–54. doi: 10.1016/j.toxrep.2016.12.007.
Olson KR. Akut zehirlenme için aktif kömür: bir toksikoloğun yolculuğu. J Med Toxicol. 2010 ; 6 ( 2 ): 190 - 198 . https://doi.org/10.1007/s13181-010-0046-1
Kekeç Z, ed. Acil Tıp Pratiğinde Klinik Toksikoloji. 1st ed. Ema Tıp Kitapevi; 2020.
Jurgens G, Hoegberg LCG, Graudal NA: The effect of activated charcoal on drug exposure in healthy volunteers: A meta- analysis. Clin Pharmacol Ther 2009; 85:501-505.
Satar S, Güneysel Ö, Yürümez Y, Türedi S, eds. Klinik Toksikoloji Tanı ve Tedavi . 1st ed. Nobel Tıp Kitabevi; 2020.
Goldfarb DS. Principles and Techniques Applied To Enhance Elimination. In: Goldfrank’s Toxicologic Emergencies . 11th ed. McGraw-Hill ; 2019:90-100.
De WA, Snoeckx A, Germonpre P, Jorens PG. Aktif kömür aspirasyonundan sonra hızlı başlangıçlı yetişkin solunum sıkıntısı sendromu. Öldürme potansiyelinin zifiri karanlık hikayesi. Am J Respir Crit Care Med 2015; 191: 344–5
