Kadın ve Hukuk Bilinci: Toplumsal Eşitsizliklerin Hukuksal Analizi

Bu makale, hukukun toplumsal cinsiyet eşitsizliklerini hem yeniden üreten hem de dönüştürme gücüne sahip ikili doğasını Türkiye bağlamında incelemektedir. Feminist hukuk kuramı, eleştirel hukuk çalışmaları ve toplumsal cinsiyet sosyolojisi üzerine kurulu nitel bir literatür analiziyle; yasal metin–uygulama ayrışması, ataerkil normların yargısal yorumlara sızması, bakım emeğinin görünmezliği ve kayıt dışı ev işçiliğinin sosyal güvencesizliği tartışılmaktadır. Anayasa’nın eşitlik ilkesi ve Türk Medeni Kanunu ile ceza mevzuatındaki hükümler, uygulamada “iyi hâl indirimi”, mağdurun rızasının aşırı sorgulanması ve mal rejiminde ev içi emeğin değersizleştirilmesi gibi pratiklerle çelişmektedir. Ev hizmetlerinde çalışan kadınların sigortalılıkta karşılaştığı engeller ve anneliğin hukuken ekonomik bir değer olarak tanınmaması, kadınları yapısal kırılganlığa itmektedir. Uluslararası düzlemde ILO’nun C189 sözleşmesi, CEDAW ve bazı ülke mahkeme içtihatlarının (ör. Birleşik Krallık ve İrlanda) ev içi emeği mal paylaşımında dikkate alan yaklaşımları, dönüştürücü politika ufku sunmaktadır. Çalışma, akademide androsentrik hukuk eğitimi ve mobbing örüntülerinin, geleceğin hâkim–savcı–avukatlarının toplumsal cinsiyet körlüğünü pekiştirdiğini; buna karşı toplumsal cinsiyet odaklı müfredat, vaka temelli klinikler ve kurumsal destek mekanizmalarının şart olduğunu savunmaktadır. Bulgular, “hukuk bilinci”nin yalnızca hakları bilmekten ibaret olmadığını; hukukun önyargılı işleyişini tanıma, kolektif örgütlenme ve stratejik dava yoluyla dönüştürme kapasitesi olduğunu göstermektedir. Sonuç olarak makale; 6284 sayılı kanunun etkin uygulanması, ev içi bakım emeğinin mal rejiminde ve sosyal güvenlikte tanınması, kolluk ve yargı mensuplarına zorunlu toplumsal cinsiyet eğitimi, veriye dayalı izleme ve kadın örgütleriyle kurumsal işbirliği gibi somut öneriler geliştirmektedir. Bu öneriler, hukuku soyut kurallar bütünü olmaktan çıkarıp kadınların yaşam dünyalarında somut adalet üretmeye yöneltmeyi amaçlamaktadır.