Üriner Sistem Taş Hastalığında Hasta Uyumu ve Psikososyal Etkiler
Özet
Üriner sistem taş hastalığı (ürolitiyazis), yüksek nüks riski ve ciddi morbiditelere (ağrı, enfeksiyon, obstrüksiyon, kronik böbrek hastalığı) yol açabilen yaygın bir sağlık sorunudur. Taşların cerrahi olarak çıkarılması temel tedavi olmakla birlikte, altta yatan metabolik bozuklukların düzeltilmemesi halinde tekrar taş oluşumu kaçınılmazdır. Bu bölüm, Avrupa Üroloji Derneği’nin (EAU) 2025 Kılavuzu doğrultusunda, taş hastalığında medikal tedavilerin güncel rolünü özetlemektedir. Alkalinizasyon tedavileri (özellikle potasyum sitrat) ürik asit ve sistin taşlarında çözünme ve nüks engellemede kilit önemdedir. İnhibitör ajanlar arasında tiyazid diüretikler, sitrat preparatları, magnezyum ve allopurinol yer almakta; bunlar özellikle rekürren kalsiyum taşlı hastalarda metabolik risk faktörlerini hedef alır. Son yıllarda tiopronin (sistinüri), febuksostat (allopurinol intoleransı olan olgular) ve lumasiran (primer hiperoksalüri) gibi yeni ilaçlar umut verici sonuçlar sunmaktadır. Bu farmakolojik stratejiler, yaşam tarzı ve diyet düzenlemeleriyle birlikte, taş hastalığında nüks riskini anlamlı ölçüde azaltmakta ve bireyselleştirilmiş, kanıta dayalı bir yönetim yaklaşımı sağlamaktadır.
Referanslar
Türk, C., Neisius, A., Petrik, A., Seitz, C., Skolarikos, A., Thomas, K., et al. (2024). EAU guidelines on urolithiasis. European Association of Urology.
Turney, B. W., Reynard, J. M., Noble, J. G., & Keoghane, S. R. (2012). Trends in urological stone disease. BJU International, 109(7), 1082–1087. https://doi.org/10.1111/j.1464-410X.2011.10664.x
Penniston, K. L., & Nakada, S. Y. (2013). Development of an instrument to assess the health related quality of life of kidney stone formers. Journal of Urology, 189(3), 921–930. https://doi.org/10.1016/j.juro.2012.09.153
Cohen, A. J., Harraz, A. M., & Monga, M. (2018). Impact of stone disease on patient quality of life. Current Opinion in Urology, 28(4), 342–347. https://doi.org/10.1097/MOU.0000000000000512
Sarica, K., Eryildirim, B., Yencilek, F., & Kuyumcuoglu, U. (2009). Role of medical expulsive therapy in management of ureteral stones: A critical review. Urological Research, 37(3), 123–127. https://doi.org/10.1007/s00240-009-0196-2
Penniston, K. L., & Nakada, S. Y. (2008). Health related quality of life differs between male and female stone formers. Journal of Urology, 180(3), 963–967. https://doi.org/10.1016/j.juro.2008.05.038
Türk, C., Knoll, T., Petrik, A., Sarica, K., Skolarikos, A., Straub, M., et al. (2016). Guidelines on urolithiasis. European Urology, 69(3), 475–482. https://doi.org/10.1016/j.eururo.2015.07.041
Srisubat, A., Potisat, S., Lojanapiwat, B., Setthawong, V., & Laopaiboon, M. (2014). Extracorporeal shock wave lithotripsy (ESWL) versus percutaneous nephrolithotomy (PNL) or retrograde intrarenal surgery (RIRS) for kidney stones. Cochrane Database of Systematic Reviews, 2014(11), CD007044. https://doi.org/10.1002/14651858.CD007044.pub3
Miyaoka, R., & Monga, M. (2014). Patient adherence in nephrolithiasis prevention: Barriers and opportunities. Current Opinion in Urology, 24(2), 140–146. https://doi.org/10.1097/MOU.0000000000000025
Keller, E. X., De Coninck, V., Doizi, S., & Traxer, O. (2017). The role of patient education and lifestyle changes in stone prevention. Current Opinion in Urology, 27(2), 99–106. https://doi.org/10.1097/MOU.0000000000000379
Siener, R. (2021). Nutrition and kidney stone disease. Nutrients, 13(6), 1917. https://doi.org/10.3390/nu13061917
Patel, N., Brown, R. D., Pautler, S. E., Chew, B. H., & Denstedt, J. D. (2013). Psychosocial impact of urinary stone disease. Urologic Clinics of North America, 40(1), 13–19. https://doi.org/10.1016/j.ucl.2012.09.004
Assimos, D. G., Reilly, C. M., Galen, D., Brown, J., & Holmes, R. P. (2020). Psychosocial and clinical impact of kidney stone disease. Kidney International Reports, 5(5), 693–699. https://doi.org/10.1016/j.ekir.2020.02.004
Patel, R. M., Bell, J. R., Yuen, K., Ganesan, V., Chin, J. L., & Bultitude, M. (2017). The Wisconsin Stone Quality of Life Questionnaire (WISQOL): Validation and application in diverse patient populations. Journal of Endourology, 31(9), 930–936. https://doi.org/10.1089/end.2017.0112
Kachroo, N., Nabi, G., Antonelli, J. A., & Pearle, M. S. (2020). Role of dietary and pharmacological interventions in the prevention of recurrent nephrolithiasis. Current Opinion in Nephrology and Hypertension, 29(2), 181–187. https://doi.org/10.1097/MNH.0000000000000582
Fink, H. A., Wilt, T. J., Eidman, K. E., Garimella, P. S., MacDonald, R., Rutks, I. R., et al. (2013). Medical management to prevent recurrent nephrolithiasis in adults: A systematic review for an American College of Physicians clinical guideline. Annals of Internal Medicine, 158(7), 535–543. https://doi.org/10.7326/0003-4819-158-7-201304020-00005
Sur, R. L., Haleblian, G. E., & Preminger, G. M. (2006). Patient compliance with follow-up after shock wave lithotripsy. Journal of Urology, 175(1), 282–285. https://doi.org/10.1016/S0022-5347(05)00060-2
