Zihinsel Yetersizliği Olan Öğrenciler ve Eğitimleri
Özet
Bu bölümde, zihinsel yetersizlik kavramı tarihsel süreç içinde ele alınarak tanımı, nedenleri, sınıflandırmaları ve bireylerin gelişimsel özellikleri kapsamlı şekilde açıklanmıştır. Zihinsel yetersizliğin tanılanmasında zihinsel işlevsellik ile birlikte uyum becerilerindeki sınırlılıkların dikkate alındığı; tanının gelişimsel bir bakış açısıyla konumlandırıldığı vurgulanmıştır. Biyolojik, çevresel ve psikososyal etmenlerin zihinsel yetersizliğe katkısı; doğum öncesi, sırası ve sonrası riskler temelinde sınıflandırılmıştır. Bölümde ayrıca zihinsel yetersizliğe sahip bireylerin bilişsel, dilsel, sosyal, akademik ve fiziksel özellikleri detaylandırılmıştır. Eğitimsel yaklaşımlar arasında yanlışsız öğretim, doğrudan öğretim, öğrenme stratejileri ve doğal öğretim gibi etkili yöntemlere yer verilmiştir. Son olarak, kapsayıcı eğitim ilkeleri doğrultusunda yapılabilecek eğitsel düzenlemeler ve değerlendirme uyarlamaları örneklerle sunulmuştur. Bu bütüncül yaklaşım, zihinsel yetersizliği olan bireylerin eğitim ortamlarında daha etkin desteklenmesini amaçlamaktadır.
Referanslar
Ajdinski, G., Keskinova, A., & Memedi, B. (2017). Intellectual disability. University of Tetovo.
American Association on Intellectual and Developmental Disabilities. (2010). Intellectual disability: Definition, classification, and systems of supports (11th ed.). AAIDD.
American Association of Mental Retardation. (2002). Mental retardation: Definition, classification and systems of supports (10th ed.). Washington, DC: AAMR.
American Psychiatric Association [APA]. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). American Psychiatric Publishing.
Bernie-Smith, M., Patton, J. R., & Kim, S. (2006). Mental retardation (7th ed.). Upper Saddle River, NJ: Pearson Education.
Bochner, S., & Commins, L. (2021). Supporting children with intellectual disabilities: Evidence-based practices for effective interventions. Routledge.
Brickell, C., & Munir, K. (2008). Traumatic grief in children with intellectual disability. Journal of Intellectual Disability Research, 52(5), 432–441.
Brown, T., & Evans, R. (2020). Cognitive processing and learning challenges in children with intellectual disabilities. Journal of Cognitive Disabilities, 42(3), 215–229.
Browder, D. M., & Spooner, F. (2011). Teaching students with moderate and severe disabilities. The Guilford Press.
Browder, D. M., Ahlgrim-Delzell, L. A., Courtade-Little, G., & Snell, M. E. (2006). General curriculum access. In M. E. Snell & F. Brown (Eds.), Introduction to students with severe disabilities (6th ed., pp. 489–525). Upper Saddle River, NJ: Merrill/Prentice Hall.
Bruning, R. H., Schraw, G. J., & Ronning, R. R. (2010). Cognitive psychology and instruction (5th ed.). Pearson.
Carnine, D., Silbert, J., & Kameenui, E. (1990). Direct instruction reading. Merrill/Pearson.
Collins, B. C. (2007). Moderate and severe disabilities: A foundational approach. Pearson.
Collins, B. C. (2012). Systematic instruction for students with moderate and severe disabilities. Paul H. Brookes Publishing Company.
Coyne, M. D., Kameenui, E. J., & Carnine, D. W. (2010). Effective teaching strategies that accommodate diverse learners (4th ed.). Prentice Hall.
Dağseven-Emecen, D. (2008). Zihinsel engellilere sosyal becerilerin kazandırılmasında doğrudan öğretim ve bilişsel süreç yaklaşımlarının karşılaştırılması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, 11(3), 1043–1419.
Ditchman, N., Werner, S., Kosyluk, K., Jones, N., Elg, B., & Corrigan, P. (2013). Stigma and intellectual disability: Potential application of mental illness research. Rehabilitation Psychology, 58(2), 206–216.
Gagne, R. M., Briggs, L. J., & Wager, W. W. (1992). Principles of instructional design. Rinehart and Winston.
Gargiulo, R. M. (2009). Special education in contemporary society (3rd ed.). Thousand Oaks, CA: Sage.
Güzel, R. (1998). Alt özel sınıflardaki öğrencilerin sesli okudukları öyküyü anlama becerisini kazanmalarında doğrudan öğretim yöntemiyle sunulan bireyselleştirilmiş okuduğunu anlama materyalinin etkililiği (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Hallahan, D. P., Kauffman, J. M., & Pullen, P. C. (2009). Exceptional learners: An introduction to special education. Boston: Allyn & Bacon.
Hardman, M. L., Drew, C. J., & Egan, M. W. (2008). Human exceptionality: School, community and family. Boston: Houghton Mifflin Company.
Hunt, N., & Marshall, K. (2002). Exceptional children and youth: An introduction to special education. Boston: Houghton Mifflin.
Jennings, D., Hanline, M. F., & Woods, J. (2012). Using routines-based interventions in early childhood special education. Dimensions of Early Childhood, 40(2), 13–23.
Katz, G., & Lazcano-Ponce, E. (2008). Intellectual disability: Definition, etiological factors, classification, diagnosis, treatment and prognosis. Salud Pública de México, 50(S2), 132–141.
Kim, T., & Axelrod, S. (2005). Direct instruction: An educators’ guide and plea for action. The Behavior Analyst Today, 6(2), 111–120.
LoConto, D. G., & Jones-Pruett, J. (2008). Grief and loss among persons with developmental disabilities: A guide for human service practitioners. Journal of Social Work in Disability & Rehabilitation, 7(1), 77–92.
McWilliam, R. A. (2010). Routines-based early intervention: Supporting young children and their families. Paul H. Brookes Publishing Company.
Moore-Brown, B. J., & Montgomery, J. K. (2006). Making a difference for America’s children: Speech-language pathologists in public schools. Eau Claire, WI: Thinking Publications.
National Center for Education Statistics [NCES]. (2024, May). Students with disabilities. https://nces.ed.gov/programs/coe/indicator/cgg/students-with-disabilities
Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği. (2018). https://orgm.meb.gov.tr/www/ozel-egitim-hizmetleri-yonetmeligi-yayimlandi/icerik/1089
Patton, J. R., & Snell, M. E. (2020). Teaching students with severe disabilities (7th ed.). Pearson Education.
Rakap, S. (2017). Okul öncesi dönemde kaynaştırma eğitimi uygulamalarının desteklenmesinde doğal öğretim yaklaşımları. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 18(3), 471–492.
Schalock, R. L., Luckasson, R., & Tassé, M. J. (2021). An overview of intellectual disability: Definition, diagnosis, classification, and systems of supports (12th ed.). American Journal on Intellectual and Developmental Disabilities, 126(6), 439–442.
Schreibman, L., Dawson, G., Stahmer, A. C., Landa, R., Rogers, S. J., McGee, G. G., ... & Halladay, A. (2015). Naturalistic developmental behavioral interventions: Empirically validated treatments for autism spectrum disorder. Journal of Autism and Developmental Disorders, 45(8), 2411–2428.
Shonkoff, J. P., & Phillips, D. A. (Eds.). (2000). From neurons to neighborhoods: The science of early childhood development. Washington, DC: National Academies Press.
Shree, A., & Shukla, P. C. (2016). Intellectual disability: Definition, classification, causes and characteristics. Learning Community—An International Journal of Educational and Social Development, 7(1), 9–20.
Snyder, P. A., Hemmeter, M. L., McLean, M. E., Sandall, S., McLaughlin, T. W., & Algina, J. (2018). Effects of professional development on preschool teachers’ use of embedded instruction practices. Exceptional Children, 84(2), 213–232.
Snyder, P. A., Rakap, S., Hemmeter, M. L., McLaughlin, T. W., Sandall, S., & McLean, M. E. (2015). Naturalistic instructional approaches in early learning: A systematic review. Journal of Early Intervention, 37(1), 69–97.
Taylor, R. L., Richards, S. B., & Brady, M. P. (2005). Mental retardation: Historical perspectives, current practices, and future directions. Boston: Allyn & Bacon.
Tekin, E., & Kırcaali-İftar, G. (2013). Özel eğitimde yanlışsız öğretim yöntemleri. Vize Yayıncılık.
Türkiye Cumhuriyeti Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı. (2023, Nisan). Engelli ve yaşlı istatistik bülteni. https://aile.gov.tr/media/135432/eyhgm_istatistik_bulteni_nisan_23.pdf
UNICEF. (2023). Global report on children with developmental disabilities: From the margins to the mainstream. https://www.unicef.org/media/145016/file/Global-report-on-children-with-developmental-disabilities-2023.pdf
Westling, D., & Fox, L. (2004). Teaching students with severe disabilities (3rd ed.). Upper Saddle River, NJ: Merrill/Prentice Hall.
Zablotsky, B., Ng, A. E., Black, L. I., & Blumberg, S. J. (2023). Diagnosed developmental disabilities in children aged 3–17 years: United States, 2019–2021. NCHS Data Brief, no. 473. Hyattsville, MD: National Center for Health Statistics. https://dx.doi.org/10.15620/cdc:129520
