Özel Eğitim
Özet
Her çocuk özeldir, güçlü, zayıf yanları, yeterlilikleri ve yetersizlikleri ile her çocuk bir birey olma özelliği göstermektedir. Özel gereksinimli öğrencilerin gereksinimlerini desteklemek, toplumsal yaşamda bağımsız birer birey olabilmelerini sağlamak son derece önemlidir. Toplumsal yaşamın içinde herkes için adaletli bir yaklaşım benimsenmelidir. Özel eğitim alanında zedelenme, yetersizlik, özür/engel, risk kavramları sıklıkla ifade edilen kavramlardır. Özel eğitim, özel olarak yetişmiş personel, geliştirilmiş eğitim programları ve uygun ortamlarda yapılan, bireyin topluma uyumunu ve bağımsız bir şekilde kendine yetebilecek düzeye gelmesini sağlayan eğitim olarak ifade edilir. Ayrıca özel eğitim bireyselleştirilmiş öğretim yöntemlerini, farklılaştırılmış materyalleri ve özel destek hizmetleri içerir. Özel gereksinimli öğrencilerin eğitimlerine yönelik olarak Türkiye’de yasal olarak “en az kısıtlayıcı eğitim ortamı” ilkesi benimsenmiştir. Öğrencilerin içinde yaşadıkları toplumdan yalıtılmadan yaşamlarını sürdürmeleri ve eğitim hakkına erişimleri son derece önemlidir. Katılım düzeyi en yüksek ortam, genel eğitim sınıflarında kapsayıcı eğitimdir. Kapsayıcı eğitim, sadece bir eğitim uygulaması olarak değil, çok daha geniş bir toplumsal anlayış olarak ifade edilmektedir. Eğitimde başarı, yalnızca akademik içerikle değil, ekip çalışmasıyla da sağlanacaktır. Personellerin tümü rollerini benimsediğinde kapsayıcı eğitim olanakları gelişecektir.
Referanslar
Akoğlu, G. (2024). 0-3 yaş grubu (1. Kitap). C. Ergül (Ed.), Öğrenme güçlüğü aile eğitimi kitap seti içinde, ss. 7-36. Ankara: MEB Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü.
Altunay, B. (2012). Görme engelli öğrencilerin kütüphane kullanımında yaşadıkları temel sorunlar ve çözüm önerileri. B. Yılmaz (Ed.), 2. Halk Kütüphaneciliği Sempozyumu: Değişen Dünyada Halk Kütüphaneleri bildiriler, posterler ve çalıştay raporları kitabı içinde (ss. 276-288). Bodrum: TC. Kültür ve Turizm Bakanlığı.
Altunay, B. (2023). Görme yetersizliği olan bireyler için erişilebilir tasarım. A. Cavkaytar & Y. Ergenekon (Ed.), Engellilik ve Erişilebilir Tasarım içinde, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi.
Ataman, A. (2003). Özel gereksinimli çocuklar ve özel eğitim. A. Ataman (Ed.), Özel gereksinimli çocuklar ve özel eğitime giriş içinde. Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.
Ataman, A. (2012). Ünite 2: Özel gereksinimli çocuk. A. Ataman (Ed.), Özel eğitim içinde. Ankara: Vize Yayıncılık.
Ataman, A. (2018). Özel eğitimin anlamı ve amaçları. A. Cavkaytar (Ed.), Özel eğitim içinde (4. Baskı) (ss. 1-14). Vize Akademik.
Batu, S.E. (2018). Ünite 10: Fiziksel yetersizliği olan öğrenciler. A. Cavkaytar & Tekin Ersan (Ed.), Kuramdan uygulamaya sınıf öğretmenliği seti: Özel eğitim ve kaynaştırma içinde. Ankara: Eğiten Kitap Yayıncılık.
Bekçi, B. (2012). Fiziksel engelli kullanıcılar için en uygun ulaşım akslarının erişebilirlik açıdan irdelenmesi: Bartın kenti örneği. Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 14, 26-36.
Cavkaytar, A. (2008). Özel eğitime gereksinim duyan çocuklar ve özel eğitim. İ. H. Diken, (Ed.), Özel eğitime gereksinimi olan öğrenciler ve özel eğitim içinde (ss.3-27). Ankara: Pegem Akademi.
Cavkaytar, A. (2018). Ünite 1: Özel eğitim alanı. A. Cavkaytar & Tekin Ersan (Ed.), Kuramdan uygulamaya sınıf öğretmenliği seti: Özel eğitim ve kaynaştırma içinde. Ankara: Eğiten Kitap Yayıncılık.
Cavkaytar, A. (2023). Dünya’da ve Türkiye’de engellilik. A. Cavkaytar & Y. Ergenekon (Ed.), Engellilik ve erişilebilir tasarım içinde, (ss. 1-29). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi.
Cavkaytar, A. & Çıkılı-Soylu D. (2023). Zihinsel yetersizliği olan öğrenciler. E. S. Batu & D. Çıkılı Soylu (Ed.), Özel eğitim ve bütünleştirme içinde, Ankara: Nobel Yayıncılık.
Cavkaytar, A. & Diken, İ.H. (2005). Özel eğitime giriş. Ankara: Kök Yayıncılık.
Çetin, F. H. & Işık Y. (2018). Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu ve genetik. Psikiyatride güncel yaklaşımlar, 10(1), 19-39.
Çıkılı, Y., Ünalmış, M. & Özkan, H. İ. (23-26 Ekim 2024). Kaynaştırma/bütünleştirme yoluyla eğitim uygulamaları ulusal eylem planına (2022-2026) yönelik öğretmenlerin görüşlerinin incelenmesi. UÖEK 34. Ulusal Özel Eğitim Kongresi Bildiri Özetleri Kitabı içinde (ss. 137-139).
Çitil, M. & Ataman, A. (2018). İlköğretim çağındaki üstün yetenekli öğrencilerin davranışsal özelliklerinin eğitim ortamlarına yansıması ve ortaya çıkabilecek sorunlar. GEFAD/GUJGEF, 38(1), 185-231.
Eripek, S. (2005). Okulöncesi dönemde özel eğitim. S. Eripek (Ed.) Özel eğitim. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi Yayını No: 756.
Ergenekon, Y. (2023). Gelişimsel yetersizliği olan bireyler için erişilebilir tasarım. A. Cavkaytar & Y. Ergenekon (Ed.), Engellilik ve erişilebilir tasarım içinde, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi.
Ergül, C., Atılgan, H., Doğan, M., Altunay, B., Ökçün Akçamuş, M.Ç., Işıtan, Ş., Sezginsoy Şeker, B. & Aydın, B. (2021a). Engeli olan çocuklar için ilkokul değerlendirme çerçevesi: Engeli olan öğrencilerin kapsayıcı eğitim ortamlarında eğitimi. Öğretmen kılavuzu, Fasikül 1. MEB Ölçme, Değerlendirme ve Sınav Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Ankara.
Ergül, C., Atılgan, H., Doğan, M., Altunay, B., Ökçün Akçamuş, M.Ç., Işıtan, Ş., Sezginsoy Şeker, B. & Aydın, B. (2021b). Engeli olan çocuklar için değerlendirme çerçevesi: İlkokullar için aile kılavuzu. MEB Ölçme, Değerlendirme ve Sınav Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Ankara.
Güzel-Özmen, E. R. (2015). Öğrenme güçlüğü olan öğrenciler. İ. H. Diken (Ed.), Özel eğitime gereksinimli olan öğrenciler ve özel eğitim içinde (s. 333-367). Ankara: Pegem.
Karasu, N. (2009). Otizmden etkilenmiş bireylerde sosyal ve iletişim becerilerini arttıran yöntemlerin delile dayalı yöntem olarak belirlenmesi: Bir meta-analiz örneği. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(3), 713-739).
Kirazlı, G. (2020). 1. Bölüm: İşitme kaybı. P. Piştav Akmeşe & B. Altunay (Ed.). İşitme yetersizliği ve görme yetersizliği olan çocuklar ve eğitimleri içinde. Ankara: Nobel Yayıncılık.
Kirk, S., Galleger, J. & Coleman, M. R. (2017). Özel gereksinimli çocukların eğitimi- Educating exceptional children (14. Basım), (S. Ragıp & S. Kalkan, çev.). Ankara: Nobel Yayıncılık.
Köse A. & Esen Aydınlı F. (2022). Dil-konuşma bozukluğu olan çocuğa yaklaşım. Çarman K.B. (Ed.), Gelişimsel nöroloji içinde. 1. Baskı. Ankara: Türkiye Klinikleri, ss.25-31.
Kuru Aktürk, N. B. & Ekim, A. (2013). Toplumda engelli çocuk. Arel Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 178-185.
Maviş Sevim, Ö. (2021). Öğrenmede evrensel tasarıma dayalı çevre düzenlemeleri. S. Demir Başaran (Ed.), Öğrenmede evrensel tasarım: Kapsayıcı eğitimi sağlamada kuramsal ve uygulamalı bir çerçeve içinde (ss. 137-160). Ankara: Pegem Akademi.
Mastropieri, M. A., & Scruggs, T. E. (2016). The inclusive classroom: Strategies for effective differentiated instruction (M. Şahin & T. Altun Çev.). Ankara: Nobel Yayıncılık.
MEB (2006). Özel Eğitim Hizmetleri Tanıtım El Kitabı (nd), Ankara: MEB Yayınları.
Murphy, D., Meyers, C., Oelson, S., McKean, K., & Custer, S. (1998). Exceptions (2nd ed.). Longmont, CO: Sopris West.
Özbay, A. & Kayhan, Z. (2024). Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun (DEHB) nedenleri ve tedavi yöntemleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 23(89), 394-406.
Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği (2012, 21 Temmuz). Resmî Gazete, 28360. chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://orgm.meb.gov.tr/alt_sayfalar/mevzuat/Ozel_Egitim_Hizmetleri_Yonetmeligi_son.pdf adresinden erişildi.
Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği (2018, 7 Temmuz). Resmî Gazete, 30471. http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/07/20180707-8.htm adresinden erişildi.
Özmen, E. R. (2017). Öğrenme güçlüğü sınıf içi destek kitabı I. Öğrenme güçlüğü hakkında temel bilgiler ve uygulamalar. Ankara: Eğiten.
Özsoy, Y., Özyürek, M. & Eripek, S. (2002). Özel eğitime muhtaç çocuklar: özel eğitime giriş. Ankara: Karatepe Yayınları.
Piştav Akmeşe, P. (2018). İşitme yetersizliği olan öğrenciler. Ümit Şahbaz (Ed). Özel Eğitim ve Kaynaştırma içinde (s.72-94). Ankara: Anı Yayıncılık.
Selimoğlu, Ö. & Kahrıman, P. (2024). 0-3 yaş grubu (1. Kitap). B. Altunay (Ed.), Görme yetersizliği aile eğitimi kitap seti. Ankara: MEB Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü.
Şafak, P. (2018). Ağır ve çoklu yetersizliği olan öğrencilerin eğitimleri ve bağımsızlığa ulaşmaları için desteklenmesi. Ankara: Vize Akademik.
Şafak, P. & Aslan, C. (2023). Ağır ve çoklu yetersizliği olan bireyler için erişilebilir tasarım. A. Cavkaytar & Y. Ergenekon (Ed.), Engellilik ve erişilebilir tasarım içinde, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi, pp.260-294.
Şafak, P., & Yürekli, M. (2020). Ağır ve çoklu yetersizliğin kavramsal çerçevesi. P. Şafak (Ed.), Ağır ve çoklu yetersizliği olan öğrencilerin eğitiminde stratejiler içinde (s. 1-28). Ankara: Vize.
Şahin, S. (2003). Özel eğitimin tarihçesi. A. Ataman (Ed.), Özel gereksinimli çocuklar ve özel eğitime giriş içinde. Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.
Şimşek, H., Dağıstan, A, Şahin, C., Koçyiğit, E., Dağıstan Yalçınkaya, G., Kart, M. & Dağdelen, S. (2019). Kapsayıcı eğitim bağlamında Türkiye’de temel eğitim programlarında çokkültürlülüğün izleri. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (AEÜSBED), 5(2), 177-197.
Tadıhan Özkan, E. & Sarıyer, M. N. (2018). Ünite 5: Dil ve konuşma bozukluğu olan öğrenciler. A. Cavkaytar & Tekin Ersan (Ed.), Kuramdan uygulamaya sınıf öğretmenliği seti: Özel eğitim ve kaynaştırma içinde. Ankara: Eğiten Kitap Yayıncılık.
Tanrıdağ, O. (2009). Nöroloji pratiğinde konuşma ve dil bozuklukları. Türk Nöroloji Dergisi, 15, ss. 155-160.
Tekin Ersan, D. (2018). Ünite 3- Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan öğrenciler. A. Cavkaytar & Tekin Ersan (Ed.), Kuramdan uygulamaya sınıf öğretmenliği seti: Özel eğitim ve kaynaştırma içinde. Ankara: Eğiten Kitap Yayıncılık.
Tiryaki, D. (2020). Görme yetersizliği. P. Piştav Akmeşe & B. Altunay (Ed.), İşitme yetersizliği ve görme yetersizliği olan çocuklar ve eğitimleri. Ankara: Nobel Yayıncılık.
Tuncer, T. (2003). Görme yetersizliği olan çocuklar. A. Ataman (Ed.), Özel gereksinimli çocuklar ve özel eğitime giriş içinde. Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.
Tuncer, T. (2014). Görme yetersizliği olan öğrenciler. Sezgin Vural (Ed.), Özel eğitim içinde (297-328). Ankara: Maya Akademi.
WHO Dünya Engellilik Raporu (2011). 15 Şubat 2024 tarihinde https://www.who.int/teams/noncommunicable-diseases/sensory-functions-disability-and-rehabilitation/world-report-on-disability adresinden erişildi.
Yalçın, G. & İşlek, Ö. (2022). Görme yetersizliği olan bireylerin eğitimi için genişletilmiş çekirdek müfredat. B. Altunay & G. Yalçın (Ed.), Genişletilmiş çekirdek müfredat içinde. Ankara: Nobel Yayıncılık.
Yılmaz, T., Gökçe, D., Şavklı, F. & Çeşmeci, S. (2012). Engellilerin üniversite kampüslerinde ortak mekanları kullanabilmeleri üzerine bir araştırma: Akdeniz Üniversitesi Olbia Kültür Merkezi Örneği. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 9(3), 1-10.
Yürekli, M. & Şafak, P. (2022). Rehberlik ve araştırma merkezlerinde çalışan öğretmenlerin ağır ve çoklu yetersizliği olan bireylerin eğitsel değerlendirme ve tanılama süreçlerine ilişkin görüşleri. Milli Eğitim Özel Eğitim ve Rehberlik Dergisi, 2(3), 246-280.
573 Sayılı Özel Eğitim Hakkında Kanun Hükmünde Kararname (1997). chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/4.5.573.pdf adresinden erişildi.
