Biber Yetiştiriciliği
Özet
Biber (Capsicum spp.), Solanaceae familyasının ekonomik ve kültürel açıdan en önemli türlerinden biri olup, hem besin değeri hem de çok yönlü kullanım alanları ile öne çıkmaktadır. Tarihsel olarak Orta ve Güney Amerika kökenli olan biber, yerel topluluklar için hem temel gıda hem de tıbbi bir bitki olarak uzun süre kullanılmış, Amerika kıtasının keşfi sonrasında hızla farklı kıtalara yayılmıştır. Günümüzde Capsicum annuum başta olmak üzere C. frutescens, C. chinense, C. baccatum ve C. pubescens türleri, ekolojik esneklikleri sayesinde farklı iklimlerde başarıyla yetiştirilmektedir. Bu türler, meyve şekli, büyüklüğü, rengi ve kapsaisin içerikleri açısından çeşitlilik göstermekte; özellikle C vitamini, mineraller ve antioksidan bileşenler bakımından zengin olmaları nedeniyle insan beslenmesinde önemli bir yere sahiptir. Aynı zamanda sağlık, farmasötik ve kozmetik sektörlerinde giderek artan kullanım potansiyeli, biberin sadece tarımsal bir ürün değil, ekonomik ve biyoteknolojik açıdan da stratejik bir değer taşıdığını ortaya koymaktadır. Bu bölümde biber (Capsicum spp.) yetiştiriciliği çok yönlü bir bakış açısıyla ele alınmıştır. Öncelikle biberin besin içeriği, sağlık açısından önemi ve günümüzde artan endüstriyel kullanım potansiyeli vurgulanarak, biber yetiştiriciliğinin tarımsal, ekonomik boyutlarıyla stratejik değeri ortaya konmuştur. Biberin taksonomik sınıflandırması, kökeni ve dünya genelindeki yayılışı açıklanmış; ardından yetiştiricilik açısından önem taşıyan ekolojik gereksinimleri ve uygun üretim alanları değerlendirilmiştir. Serada ve açıkta üretim sistemleri karşılaştırılarak yetiştirme teknikleri, toprak işleme, sulama, gübreleme ve çeşit seçiminin verim üzerine etkileri ayrıntılı biçimde incelenmiştir. Son bölümde ise biberde görülen başlıca hastalık ve zararlılar, bunlarla mücadelede kullanılan modern yöntemler ve entegre zararlı yönetimi (IPM) stratejileri tartışılmıştır. Hasat ve hasat sonrası işlemler kapsamında ürünün depolanması, taşınması ve pazarlanmasına yönelik uygulamalara da yer verilmiştir.
Referanslar
Bhalabhai, J. G., et al. (2021). A comprehensive review on Capsicum spp. International Journal of Research and Analytical Reviews, 8(4), 581–599.
Silvar, C., Berner, T., Keilwagen, J., Perovic, D., & Lehnert, H. (2025). Tracing back the history of pepper (Capsicum spp.) in the Iberian Peninsula. Scientia Horticulturae, 344, 114100.
Barboza, G. E., Carrizo García, C., de Bem Bianchetti, L., Romero, M. V., & Scaldaferro, M. (2022). Monograph of wild and cultivated chili peppers (Capsicum L., Solanaceae). PhytoKeys, 200, 1–423.
Bosland, P. W., & Votava, E. J. (2012). Peppers: Vegetable and spice capsicums (2nd ed.). CABI Publishing.
Alonso-Villegas, R., González-Amaro, R. M., Figueroa-Hernández, C. Y., & Rodríguez-Buenfil, I. M. (2023). The genus Capsicum: A review of bioactive properties of its polyphenolic and capsaicinoid composition. Molecules, 28(10), 4239.
Ou, L., Li, D., Lv, J., Chen, W., Zhang, Z., Li, X., … Zou, X. (2018). Pan-genome of cultivated pepper (Capsicum) and its use in gene presence–absence variation analyses. New Phytologist, 220(2), 360–363.
Barboza, G. E., García, C. C., Scaldaferro, M., & Bohs, L. (2020). An amazing new Capsicum (Solanaceae) species from the Andean-Amazonian piedmont. PhytoKeys, 167, 13–29.
Wu, L., Qiu, Y., Lin, S., Zhang, R., Wang, L., Li, Y., & Cao, Y. (2024). Genetic diversity analysis of Capsicum frutescens based on simplified genome sequencing technology. Horticulturae, 10(9).
Papastolopoulou, C., Nieuwenhuis, R., Warris, S., Bakker, L. V., van Haarst, J., Cordewener, J., … Peters, S. A. (2025). Three novel genomes broaden the wild side of the Capsicum pangenome. bioRxiv.
Food and Agriculture Organization of the United Nations. (2024). FAOSTAT statistical database. FAO. Retrieved April 23, 2025, from https://www.fao.org/faostat/en/#data/QC
Türkiye İstatistik Kurumu. (2024). Bitkisel üretim istatistikleri. TÜİK. Retrieved April 15, 2025, from https://data.tuik.gov.tr
Güvenç, İ. (2020). Türkiye’de biber üretimi, dış ticareti ve rekabet gücü. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarım ve Doğa Dergisi, 23(5), 1247–1257.
Aslan, M. (2023). Capsicum annuum (biber) bitkisinin Şanlıurfa’da geleneksel kullanımı ve gıda olarak üretim yöntemleri (Yüksek lisans tezi). Harran Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
Akbay, C., Boz, İ., Tiryaki, G. Y., Candemir, S., & Arpacı, B. B. (2012). Kahramanmaraş ve Gaziantep illerinde kırmızıbiberin üretim yapısı ve kurutma yöntemleri. KSÜ Doğa Bilimleri Dergisi, 15(2).
Erol, U. H., & Arpacı, B. B. (2023). Macro and micro element contents of pepper species at maturation periods. ISPEC Journal of Agricultural Sciences, 7(3), 508–516.
Sanatombi, K., & Sharma, G. J. (2008). Capsaicin content and pungency of different Capsicum spp. cultivars. Notulae Botanicae Horti Agrobotanici Cluj-Napoca, 36(2), 89–90.
Rabinowitch, H. D., Fahn, A., Meir, T., & Lensky, Y. (2008). Flower and nectar attributes of pepper (Capsicum annuum L.) plants in relation to their attractiveness to honeybees (Apis mellifera L.). Annals of Applied Biology, 123(2), 221–232.
Chavez-Mendoza, C., Sanchez, E., Muñoz-Marquez, E., Sida-Arreola, J. P., & Flores-Cordova, M. A. (2015). Bioactive compounds and antioxidant activity in different grafted varieties of bell pepper. Antioxidants, 4(2), 427–446.
Maharjan, A., Vasamsetti, B. M. K., & Park, J. H. (2024). A comprehensive review of capsaicin: Biosynthesis, industrial productions, processing to applications, and clinical uses. Heliyon, 10(21).
Krstić, B., Gvozdenović, S., Pajević, S., & Merkulov, L. J. (2005). Anatomical and physiological characteristics of seed in pepper (Capsicum annuum L.) varieties. Acta Agronomica Hungarica, 49(3).
İşlek, C., Koç, E., & Üstün, A. S. (2010). Biber (Capsicum annuum L.) tohumlarında bazı bitki büyüme düzenleyicilerinin in vitro çimlenme üzerine etkisi. BAÜ Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 12(2), 42–49.
Granata, A., Capozzi, F., Gaglione, A., Riccardi, R., Spigno, P., Giordano, S., Sorrentino, M. C., & Spagnuolo, V. (2024). Seed priming enhances seed germination and plant growth in four neglected cultivars of Capsicum annuum L. PeerJ Life and Environment.
Ikiz, O. (2003). The effects of mycorrhiza on soilless pepper cultivation (Doctoral dissertation). University of Çukurova, Institute of Natural and Applied Sciences, Adana, Turkey.
Altuntas, O., Dasgan, H. Y., & Akhondnejad, Y. (2016, September). Effects of mycorrhiza on alleviating salt stress of Capsicum annuum L. by ion regulation. In Proceedings of XVIth EUCARPIA Capsicum and Eggplant Working Group Meeting in memoriam Dr. Alain Palloix (pp. 12–14).
European and Mediterranean Plant Protection Organization. (2004). EPPO standards: Good plant protection practice PP 2/30(1). OEPP/EPPO Bulletin, 34, 79–90.
Lamour, K. H., Stam, R., Jupe, J., & Huitema, E. (2012). The oomycete broad-host-range pathogen Phytophthora capsici. Molecular Plant Pathology, 13(4), 329–337.
Bowers, J. H., & Mitchell, D. J. (1991). Relationship between inoculum level of Phytophthora capsici and yield loss in bell pepper. Phytopathology, 81(12), 1375–1378.
Hausbeck, M. K., & Lamour, K. H. (2004). Phytophthora capsici on vegetable crops: Research progress and management challenges. Plant Disease, 88(12), 1292–1303.
Segarra, G., Avilés, M., Casanova, E., Borrero, C., & Trillas, I. (2013). Effectiveness of biological control of Phytophthora capsici in pepper by Trichoderma asperellum strain T34. Phytopathologia Mediterranea, 51–77.
Öztürk, S., & Yılmaz, S. (2021). Türkiye’de biber antraknoz hastalığının yaygınlığı ve kontrolü. Bitki Koruma Dergisi, 42(2), 98–107.
Köse, H., Çelik, M., & Demirtaş, İ. (2022). Biber (Capsicum annuum L.) yetiştiriciliğinde yaygın hastalıkların tanımlanması ve mücadele yöntemleri. Akdeniz Tarım Bilimleri Dergisi, 33(1), 65–77.
Aksoy, H., Yılmaz, S., & Demirtaş, İ. (2023). Biberde antraknoz hastalığının biyolojik ve kimyasal mücadelesi. Tarım Bilimleri Dergisi, 30(1), 85–96.
Osdaghi, E., Jones, J. B., Sharma, A., Goss, E. M., Abrahamian, P., Newberry, E. A., Potnis, N., Carvalho, R., Choudhary, M., Paret, M. L., Timilsina, S., & Vallad, G. E. (2021). A centenary for bacterial spot of tomato and pepper. Molecular Plant Pathology, 22(12), 1500–1519. https://doi.org/10.1111/mpp.13125
Ignjatov, M., Gasić, K., Ivanović, M., Šević, M., Obradović, A., & Milošević, M. (2010). Characterisation of Xanthomonas euvesicatoria strains pathogens of pepper in Serbia. Pesticidi i Fitomedicina, 25, 139–149.
European Food Safety Authority. (2014). Scientific opinion on the pest categorisation of Xanthomonas campestris pv. vesicatoria (Doidge) Dye. EFSA Journal, 12(6), 3720.
Lamichhane, J. R., Osdaghi, E., Behlau, F., Köhl, J., Jones, J. B., & Aubertot, J. N. (2018). Thirteen decades of antimicrobial copper compounds applied in agriculture: A review. Agronomy for Sustainable Development, 38, 28.
Potnis, N., Timilsina, S., Strayer, A., Shantharaj, D., Barak, J. D., Paret, M. L., Vallad, G. E., & Jones, J. B. (2015). Bacterial spot of tomato and pepper: Diverse Xanthomonas species with a wide variety of virulence factors posing a worldwide challenge. Molecular Plant Pathology, 16(9), 907–920.
Charkowski, A., Sharma, K., Parker, M. L., Secor, G. A., & Elphinstone, J. (2019). Bacterial diseases of potato. In The potato crop: Its agricultural, nutritional and social contribution to humankind (pp. 351–388). Springer.
Hayward, A. C. (1991). Biology and epidemiology of bacterial wilt caused by Pseudomonas solanacearum. Annual Review of Phytopathology, 29(1), 65–87.
Mansfield, J., Genin, S., Magori, S., Citovsky, V., Sriariyanum, M., Ronald, P., … Foster, G. D. (2012). Top 10 plant pathogenic bacteria in molecular plant pathology. Molecular Plant Pathology, 13(6), 614–629.
Elphinstone, J. G. (2005). The current bacterial wilt situation: A global overview. In C. Allen, P. Prior, & A. C. Hayward (Eds.), Bacterial wilt disease and the Ralstonia solanacearum species complex (pp. 9–28). APS Press.
Lebeau, A., et al. (2011). Bacterial wilt resistance in tomato, pepper, and eggplant: Genetic resources respond to diverse strains in the Ralstonia solanacearum species complex. Phytopathology, 101(1), 154–165.
Öztürk, S., & Erken, S. (2023). Türkiye’de biber yetiştiriciliğinde önemli bakteriyel hastalıklar ve mücadele yöntemleri. Bitki Koruma Bülteni, 63(1), 45–58.
Mirahmadizadeh, A., Yaghobi, R., & Soleimanian, S. (2019). Viral ecosystem: An epidemiological hypothesis. Reviews in Medical Virology, 29(4), e2053.
Waweru, B. W., Kilalo, D. C., Miano, D. W., Kimenju, J. W., & Rukundo, P. (2019). Diversity and economic importance of viral diseases of pepper (Capsicum spp.) in Eastern Africa. Journal of Applied Horticulture, 21(1), 70–76.
Çelik, M., & Kaya, E. (2021). Capsicum spp. virüs patojenleri ve uygun mücadele yaklaşımları. Tarım Bilimleri Dergisi, 45(2), 123–135.
Ferguson, C., & Ali, A. (2024). Virus management in pepper: Traditional and modern. In Pepper virome (pp. 409–443). Academic Press.
Dombrovsky, A., & Smith, E. (2017). Seed transmission of tobamoviruses: Aspects of global disease distribution. In Advances in seed biology. IntechOpen.
Luria, N., Smith, E., Reingold, V., Bekelman, I., Lapidot, M., Levin, I., … et al. (2017). A new Israeli tobamovirus isolate infects tomato plants harboring Tm-22 resistance genes. PLoS ONE, 12(1), e0170429.
Pernezny, K., Roberts, P. D., Murphy, J. F., & Goldberg, N. P. (2003). Compendium of pepper diseases. American Phytopathological Society.
Adediji, A. O., Fakolujo, T. I., & Atiri, G. (2021). Occurrence and molecular characterization of Pepper veinal mottle virus from solanaceous crops. International Journal of Vegetable Science, 27(2), 187–197.
Lee, J.-H., An, J.-T., Siddique, M. I., Han, K., Choi, S., Kwon, J.-K., & Kang, B.-C. (2017). Identification and molecular genetic mapping of Chili veinal mottle virus (ChiVMV) resistance genes in pepper (Capsicum annuum). Molecular Breeding, 37(1), 1–10.
Ponnam, N., Reddy, M., Reddy, K., D. C., & Reddy, A. C. (2023). Molecular mapping of Chilli veinal mottle virus (ChiVMV) resistance in hot pepper (Capsicum annuum L.). Plant Gene, 33, 100396.
Hooks, C. R., & Fereres, A. (2006). Protecting crops from non-persistently aphid-transmitted viruses: A review on the use of barrier plants as a management tool. Virus Research, 120(1), 1–16.
Ruark-Seward, C. L., Bonville, B., Kennedy, G., & Rasmussen, D. A. (2019). Evolutionary dynamics of Tomato spotted wilt virus within and between alternate plant hosts and thrips. In Evolutionary dynamics (pp. 209–248). JSTOR.
Kormelink, R., Verchot, J., Tao, X., & Desbiez, C. (2021). The Bunyavirales: The plant-infecting counterparts. Viruses, 13, 842. https://doi.org/10.3390/v13050842
European Food Safety Authority Panel on Plant Health. (2012). Scientific opinion on the risk to plant health posed by Tomato spotted wilt virus to the EU territory with identification and evaluation of risk reduction options. EFSA Journal, 10(12), 3029. https://doi.org/10.2903/j.efsa.2012.3029
Verhoeven, J. T. J., Botermans, M., Schoen, R., Koenraadt, H., & Roenhorst, J. W. (2021). Possible overestimation of seed transmission in the spread of pospiviroids in commercial pepper and tomato crops based on large-scale grow-out trials and systematic literature review. Plants, 10(8), 1707. https://doi.org/10.3390/plants10081707
Candresse, T., Verhoeven, J. T. J., Stancanelli, G., Hammond, R. W., & Winter, S. (2017). Other pospiviroids infecting solanaceous plants. In A. Hadidi, R. Flores, P. Palukaitis, & J. Randles (Eds.), Viroids and satellites (pp. 159–168). Elsevier Academic Press.
Barba, M., & James, D. (2017). Quarantine and certification for viroids and viroid diseases. In A. Hadidi, R. Flores, P. Palukaitis, & J. Randles (Eds.), Viroids and satellites (pp. 415–424). Elsevier Academic Press.
Hammond, R. W. (2017). Economic significance of viroids in vegetable and field crops. In A. Hadidi, R. Flores, P. Palukaitis, & J. Randles (Eds.), Viroids and satellites (pp. 5–13). Elsevier Academic Press.
Verhoeven, J. T. J., Hammond, R. W., & Stancanelli, G. (2017). Economic significance of viroids in ornamental crops. In A. Hadidi, R. Flores, P. Palukaitis, & J. Randles (Eds.), Viroids and satellites (pp. 27–38). Elsevier Academic Press.
European Food Safety Authority Panel on Plant Health. (2011). Scientific opinion on the assessment of the risk of solanaceous pospiviroids for the EU territory and the identification and evaluation of risk management options. EFSA Journal, 9(8), 2330.
Singh, R., & Kurz, J. (1997). RT-PCR analysis of PSTVd aphid transmission in association with PLRV. Canadian Journal of Plant Pathology, 19, 418–424.
Vo, T. T., Dehne, H. W., & Hamacher, J. (2018). Transmission of Tomato chlorotic dwarf viroid by Myzus persicae assisted by Potato leafroll virus. Journal of Plant Diseases and Protection, 125, 259–266.
Dall, D., Penrose, L., Daly, A., Constable, F., & Gibbs, M. (2019). Prevalences of pospiviroid contamination in large seed lots of tomato and capsicum, and related seed testing considerations. Viruses, 11(11), 1034.
Blackman, R. L., & Eastop, V. F. (2022). Aphids on world crops: An identification and information guide (3rd ed.). Wiley.
Van Emden, H. F., & Harrington, R. (2023). Aphids as crop pests (2nd ed.). CABI Publishing.
Yazıcı, A., Gencer, N. S., & Bilen, T. (2022). Seralarda yaprak bitlerine karşı biyolojik mücadelede parasitoid arıların etkinliği. Tarım Bilimleri Dergisi, 28(3), 318–325.
Machado-Assefh, C. R., Said-Adamo, M. D. M., Cortéz, S. D., Gialdi, A. I. L., Isasmendi, G. L., Ortego, J., & Alvarez, A. E. (2023). Newly recorded plant–aphid associations: Implications for PLRV and PVY control in potato crops. Crop Protection, 167, 106202.
Kavallieratos, N. G., Wakil, W., Eleftheriadou, N., Ghazanfar, M. U., El-Shafie, H., Simmons, A. M., … Chandler, D. (2024). Integrated management system of the whitefly Bemisia tabaci: A review. Entomologia Generalis, 44(5), 1117–1133.
Rossitto De Marchi, B., & Smith, H. (2021). A maximum dose bioassay to assess efficacy of key insecticides against Bemisia tabaci MEAM1. Journal of Economic Entomology, 114(2), 914–921.
Topakcı, N., & Keçeci, M. (2017). Türkiye’de örtüaltında zararlılara karşı biyolojik mücadele uygulamalarının gelişimi: Araştırmadan pratiğe Antalya örneği. Türkiye Biyolojik Mücadele Dergisi, 8(2), 161–174.
Van Leeuwen, T., Vontas, J., Tsagkarakou, A., Dermauw, W., & Tirry, L. (2010). Acaricide resistance mechanisms in the two-spotted spider mite Tetranychus urticae and other important Acari: A review. Insect Biochemistry and Molecular Biology, 40(8), 563–572.
Bozbuga, R., Ates, S. Y., Guler, P. G., Yildiz, H. N., Kara, P. A., Arpaci, B. B., & Imren, M. (2022). Host–pathogen and pest interactions: Virus, nematode, viroid, bacteria, and pests in tomato cultivation. In Tomato: From cultivation to processing technology. IntechOpen.
Ay, R., & Yavuzer, M. (2020). Sera koşullarında biber üzerinde Tetranychus urticae Koch mücadelesinde avcı akar Phytoseiulus persimilis Athias-Henriot ve bifenazate’in kullanımı. Ziraat Fakültesi Dergisi, 15(1), 1–11.
Van Lenteren, J. C., Bolckmans, K., Köhl, J., Ravensberg, W. J., & Urbaneja, A. (2018). Biological control using invertebrates and microorganisms: Plenty of new opportunities. BioControl, 63(1), 39–59.
Romeh, A. A. (2018). Integrated pest management for sustainable agriculture. In N. Lamaddalena, M. Todorovic, A. Pereira, & M. Albrizio (Eds.), Sustainability of agricultural environment in Egypt: Part II: Soil–water–plant nexus (pp. 215–234). Springer.
Dağ, B., & Kızılkaya, R. (2019). Biber (Capsicum spp.) yetiştiriciliğinde tarımsal uygulamaların ürün kalitesine etkisi. Gıda Bilimi ve Teknolojisi Dergisi, 7(2), 89–98.
Kader, A. A. (2002). Postharvest technology of horticultural crops (Vol. 3311). University of California Agriculture and Natural Resources.
