Fasulye Yetiştiriciliği
Özet
Dünya üzerinde en çok yetiştiriciliği yapılan türler arasında yer alan fasulye, ülkemizde de hem sebze hem de tarla bitkisi olarak yaygın olarak yetiştirilmektedir. Taze, konserve ve kuru olmak üzere değişik şekilde değerlendirilen fasulye, besin değeri çok yüksek olan, hemen hemen tüm dünyada bol miktarda tüketilen önemli bir kültür bitkisidir. Orta Amerika kökenli olan bu kültür bitkisi 250 yıl önce Anadolu’ya gelmiş ve çok geniş bir yayılım alanı bulmuştur. Mineral maddeler, vitaminler ve protein bakımından oldukça zengin olan bu sebze türü, insan beslenmesinde temel protein ihtiyacının yaklaşık olarak % 30 ‘unu karşılamasının yanı sıra içerdiği antioksidant bileşikler nedeniyle birçok hastalığın tedavisinde etkilidir. Fasulye yetiştiriciliğinde verim miktarını artırabilmek, birim alandan en etkin şekilde faydalanmakla mümkün olabilir. Bunun için iyi bir toprak hazırlığı, uygun çeşit seçimi, yeterli ve dengeli gübreleme, uygun sulama gibi önlemlerin yanında hastalık, zararlı ve yabancı otlarla da etkili mücadelenin yapılması gerekmektedir. Bu bölümde fasulyenin ekonomik önemi, morfolojik yapısı, ekolojik istekleri ve yetiştiricilik teknikleri ile ilgili temel bilgiler en güncel hali ile verilmeye çalışılmıştır.
Referanslar
Gepts P. Origin and evolution of common bean: past events and recent trends. HortScience. 1998; 33: 1124–1130.
Broughton WJ, Hernandez G, Blair MW, Beebe SE, Gepts P, Vanderleyden J. Beans (Phaseolus spp.): Model food legumes. Plant Soil. 2003; 252: 55–128.
Debouck DG, Toro O, Paredes OM, Johnson WC, Gepts P. Genetic diversity and ecological distribution of Phaseolus vulgaris (Fabaceae) in northwestern South America. Economic Botany. 1993; 47(4): 408–423.
Kami J, Velásquez VB, Debouck DG, Gepts P. Identification of presumed ancestral DNA sequences of phaseolin in Phaseolus vulgaris. Proc Natl Acad Sci USA. 1995; 92(4): 1101–1104.
Bitocchi E, Nanni L, Bellucci E, Rossi M, Giardini A, Zeuli PS, Logozzo G, Stougaard J, McClean P, Attene G, Papa R. Mesoamerican origin of the common bean (Phaseolus vulgaris L.) is revealed by sequence data. Proc Natl Acad Sci USA. 2012; 109(14): E788–E796.
Delgado-Salinas A, Bibler R, Lavin M. Phylogeny of the genus Phaseolus (Leguminosae): A recent diversification in an ancient landscape. Systematic Botany. 2006; 31(4): 779–791.
Gepts P, Osborn TC, Rashka K, Bliss FA. Electrophoretic analysis of phaseolin protein variability in wild form and landraces of common bean, Phaseolus vulgaris: Evidence for multiple centers of domestication. Econ Bot. 1986; 40: 451–468.
Gepts P, Bliss FA. Dissemination pathways of common bean (Phaseolus vulgaris L.) deduced from phaseolin electrophoretic variability, II: Europe and Africa. Econ Bot. 1988; 42(1): 86–104.
Chacón MI, Pickersgill S, Debouck DG. Domestication patterns in common bean (Phaseolus vulgaris L.) and the origin of Mesoamerican and Andean cultivated races. Theor Appl Genet. 2005; 110: 432–444.
Bitocchi E, Rau D, Bellucci E, Rodriguez M, Murgia ML, Gioia T, Santo D, Nanni L, Attene G, Papa R. Beans (Phaseolus spp.) as a model for understanding crop evolution. Front Plant Sci. 2017; 8: 722. https://doi.org/10.3389/fpls.2017.00722
Bellucci E, Bitocchi E, Rau D, Rodriguez M, Biagetti E, Giardini A, Attene G, Nanni L, Papa R. Genomics of origin, domestication and evolution of Phaseolus vulgaris. In: Tuberosa R, Graner A, Frison E, editors. Genomics of Plant Genetic Resources. The Netherlands: Springer; 2014. p. 483–507.
Pathania A, Sharma SK, Sharma PN. Common Bean. In: Singh M, Bisht IS, Dutta M, editors. Broadening the Genetic Base of Grain Legumes. New Delhi: Springer India; 2014. p. 11–50.
Faostat. Statistic database 2023. (07 Nisan 2025 tarihinde http://faostat.fao.org/. adresinden ulaşılmıştır).
Şalk A, Arın L, Deveci M, Polat S. Özel Sebzecilik. Tekirdağ: Namık Kemal Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bahçe Bitkileri Bölümü; 2008.
TÜİK. Bitkisel üretim istatistikleri 2024. (09 Nisan 2025 tarihinde https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=92&locale=tr adresinden ulaşılmıştır).
Selan M, Kastelec D, Jakopič J, Veberič R, Mikulič-Petkovšek M, Kacjan-Maršić N. Hail net cover, cultivar and pod size influence the chemical composition of dwarf French bean. Sci Hortic. 2014; 175: 95–104.
Reynoso‐Camacho R, Ríos Ugalde MdC, Torres Pacheco I, Acosta Gallegos JA, Palomino Salinas AC, Ramos Gómez M, González Jasso E, Guzmán Maldonado SH. Common bean (Phaseolus vulgaris L.) consumption and its effects on colon cancer in Sprague–Dawley rats. Agric Tec México. 2007; 33(1): 43–52. DOI: 0568‐2517.
Jhanavi DR, Patil HB, Justin P, Hadimani RH, Mulla SWR, Sarvamangala C. Genetic variability, heritability and genetic advance studies in french bean (Phaseolus vulgaris L.) genotypes. Indian J Agric Res. 2018; 52(2): 162–166.
Carović-Stanko K, Maloić M, Pintar J, Liber Z, Radosavljević I, Bedeković D, Guberac S, Očić V, Lazarević B. Nutritional quality of phaseolin types and morphotypes of green bean (Phaseolus vulgaris L.). Agrociencia. 2018; 52: 523–537.
Adsule RN, Deshpande SS, Sathe SK. French Bean. In: Salunkhe DK, Kadam SS, editors. Handbook of Vegetable Science and Technology: Production, Composition, Storage, and Processing. New York-Basel: Marcel Dekker Inc.; 1998. p. 457–470.
Koutsika-Sotiriou M, Traka-Mavrona E. Snap Bean. In: Prohens J, Nuez F, editors. Vegetables II (Fabaceae, Liliaceae, Solanaceae and Umbelliferae). New York: Springer; 2008. p. 27–86.
Kretchmer PJ, Laing DR, Wallace DH. Inheritance and morphological traits of a phytochrome-controlled single gene in bean. Crop Sci. 1979; 19: 605–607.
Kretchmer PJ, Ozbun JL, Kaplan SL, Laing DR, Wallace DH. Red and far-red light effects on climbing in Phaseolus vulgaris L. Crop Sci. 1977; 17: 797–799.
Allard RW. Relationship between genetic diversity and consistency of performance in different environments. Crop Sci. 1961; 1: 127–133.
Drijfhout E. Inheritance of temperature-dependent string formation in common bean (Phaseolus vulgaris L.). Netherlands J Agric Sci. 1978; 26(1): 99–105.
Valverde J, This H. 1H NMR quantitative determination of photosynthetic pigments from green beans (Phaseolus vulgaris L.). J Agric Food Chem. 2008; 56(2): 314–320.
Singh SP. Broadening the genetic base of common bean cultivars: A review. Crop Sci. 2001; 41: 1659–1675.
Minoz-Perea C, Teran H, Allen G, Wright J, Westermann TD, Singh PS. Selection for drought resistance in dry bean landraces and cultivars. Crop Sci. 2006; 46: 2111–2120.
Gama PBS, Inanaga S, Tanaka K, Nakazawa R. Physiological response of common bean (Phaseolus vulgaris L.) seedlings to salinity stress. Afr J Biotechnol. 2007; 6(2): 79–88.
Tarım ve Orman Bakanlığı. Tohum Tescil ve Sertifikasyon Merkez Müdürlüğü Çeşit Kataloğu. 2025a. (16.05.2025 tarihinde https://www.tarimorman.gov.tr/BUGEM/TTSM/Menu/141/Tescil-Raporlari-Ve-Cesit-Katalogu adresinden ulaşılmıştır).
Myers JR. Tomorrow’s snap bean cultivars. In: Singh SP, editor. Bean Research, Production and Utilization. Proc. Idaho Bean Workshop, Univ. Idaho, Moscow, ID; 2000. p. 39–51.
UPOV. International Union for the Protection of New Varieties of Plants: French Bean. 2015. (Available from: https://www.upov.int/edocs/tgdocs/en/tg012.pdf)
Silbernagel MJ, Drake SR. Seed index, an estimate of snap bean quality. J Am Soc Hortic Sci. 1978; 103(2): 257–260.
Toros Tarım. Fasulye yetiştiriciliğinde gübreleme. 2025b. (20.05.2025 tarihinde https://www.toros.com.tr/documents/file/FlipBook/Fasulye%20Gubreleme-2018-03-30-12-25-41/Fasulye%20Gubreleme/files/assets/common/downloads/Fasulye%20Gubreleme.pdf adresinden ulaşılmıştır).
Campbell CR, Plank CO. Foundation for Practical Application of Plant Analysis. In: Campbell CR, editor. Reference Sufficiency Ranges for Plant Analysis in the Southern Region of the United States. Southern Region Agricultural Experiment Station; 2000. p. 1–8.
Lupwayi NZ, Clayton GW, Rice WA. Rhizobial inoculants for legume crops. J Crop Improv. 2006; 15(2): 289–321.
Özdemir S. Yemeklik Baklagiller. İstanbul: Hasad Yayıncılık Ltd. Şti.; 2002.
Şehirali S, Erdem T, Erdem Y, Kenar D. Damla sulama yöntemi ile sulanan fasulyenin (Phaseolus vulgaris L.) su kullanım özellikleri. J Agric Sci. 2005; 11(2): 212–216.
Ibrahim AS, Usta M, Şensoy. Screening of bean genotypes against bean common mosaic virus (BCMV) by artificial inoculation and molecular confirmation. YYU J Agric Sci. 2023; 33(4): 592–694. https://doi.org/10.29133/yyutbd.1296560
