Karnabahar Yetiştiriciliği
Özet
Sebzeler, uzun yıllar boyunca düşük enerji içerikleri nedeniyle beslenme açısından ikincil planda değerlendirilmiş; ancak 1970’li yıllardan itibaren yapılan bilimsel çalışmalar, bu bitkisel ürünlerin insan sağlığı üzerindeki olumlu etkilerini ortaya koyarak önemlerini artırmıştır. Özellikle vitamin, mineral ve diyet lifi bakımından zengin olmaları, ayrıca antioksidanlar ve çeşitli fitokimyasallar içermeleri, sebzeleri sağlıklı ve dengeli beslenmenin vazgeçilmez bileşenleri haline getirmiştir. Bu farkındalıkla birlikte dünya genelinde sebze üretimi, tüketimi ve ticareti önemli ölçüde artış göstermiştir. Bu bağlamda karnabahar (Brassica oleracea var. botrytis), Türkiye’de yaygın olarak yetiştirilen, yüksek besin değeri ve ekonomik getirisi ile öne çıkan önemli bir serin iklim sebzesidir. Farklı iklim bölgelerine uyum sağlayabilen yapısı sayesinde yıl boyunca üretimi mümkün olmakta; özellikle Akdeniz ve Ege bölgelerinde kışlık sebze üretiminde tercih edilmektedir. Türkiye, dünya karnabahar üretiminde ilk 10 ülke arasında yer almakta olup, Avrupa’ya olan coğrafi yakınlığı sayesinde kış aylarında taze ürün ihracatında stratejik bir konuma sahiptir. Karnabahar, küçük ve orta ölçekli üreticiler için önemli bir gelir kaynağı olmanın yanında birçok yan sektörlerde de istihdam yaratmaktadır. Beslenme açısından değerlendirildiğinde, yüksek C vitamini, folat, lif ve antioksidan içeriği ile öne çıkan bu sebze organik tarım yetiştiriciliğinde de öne çıkmaktadır. Sonuç olarak, Türkiye’de karnabahar üretiminin desteklenmesi; sürdürülebilir tarım, kırsal kalkınma, ihracat potansiyelinin artırılması ve halk sağlığının korunması açısından stratejik öneme sahiptir.
Referanslar
Anonim(2025a).https://www.tarimorman.gov.tr/GKGM/Belgeler/Uretici_Bilgi_Kosesi/Dokumanlar/lahanagiller.pdf. Erişim 18.08.2025
Anonim (2025b). Lahanagillerde Kök-Ur Hastalığı ve Mücadelesi | Haberler | Tarim.com.tr. Erişim 18.08.2025
Anonim (2025c). https://www.tarim.com.tr/Lahana-Mildiyosu-ile-Mucadele,44322h. Erişim 18.08.2025
Anonim (2025d). https://www.tohumcu.org/UserFiles/teknik%20bilgi/7-Lahana-tarim.pdf. Erişim 18.08.2025
Anonim (2025e). https://www.entofito.com/lahanada-gobek-kurdu-zararlisi/. Erişim 18.08.2025
Anonim (2025f). https://www.agroplanett.com/mobil/index.php?id=hasere_ac&hid=472. Erişim 18.08.2025
Anonim (2025g). https://arastirma.tarimorman.gov.tr/zmmae/Sayfalar/Detay.aspx?SayfaId=36 Erişim 18.08.2025
Anonim, 2025h). https://agri.tarimorman.gov.tr/Belgeler/Lahana%20Kelebe%C4%9Fi.pdf. Erişim 18.08.2025
Anonim,(2025ı).https://termodizayn.com/muhafaza-kosullari/sebze-muhafaza/karnabahar/. Erişim 19.08.2025
Anonim, (2025i). https://www.biologydiscussion.com/vegetable-breeding/cauliflower-origin-production-and-varieties-india/68621). Erişim 25.08.2025
Akköprü ve Yılmaz (2023). Lahanagil Zararlıları ve Mücadele Yöntemleri. Farklı Yönleriyle Lahanagiller Üzerine Bilimsel Çalışmalar. İksad Yayınevi, Ankara, 440 s. ISBN: 978-625-6404-58-8.
Albayrak, B. (2018). Sebzecilikte Gübreleme Esasları, Seminer Notları, Yalova.
Allyson, S. (1981). Description of the last instar larva of the cabbage webworm, Hellula rogatalis (Lepidoptera: Pyralidae), with a key to larvae of North American species of Hellula Guenée. The Canadian Entomologist 113: 361364.
Al-Shehbaz IA., Beilstein MA., Kellogg EA. Systematics and phylogeny of the Brassicaceae (Cruciferae): an overview. Plant Systematic and Evolution 2006; 259(2): 89-120.
Avrdc. Progress Report. (1987). Shanhua, Taiwan: Asian Vegetable Research and Development Center; 480 p.
Balkaya A., Sarıbaş HŞ., Özgen T. Türkiye’de kışlık sebze türlerinin tarımsal üretimdeki yeri ve önemi. TÜRKTOB Türkiye Tohumcular Birliği Dergisi 2018; 6(20): 10-14.
Brança F (2008). Caııliflovver and broccoli. In: Prohens J, Nuez F (edtors). Vegetables I. New York: Springer pp.147-182.
Chittenden, D.H. & Marsh, H.O. (1912). The imported cabbage webworm. USDA Bureau of Entomology Bulletin 109: 23-45.
Crisp P, Gray AR (1984). Breeding old and newforms of purple heading broccoli. Cruciferae Newsletter9:17-18.
Crisp, P., Walkey, D.G.A., Bellman, E., Roberts, E. (1975). A mutation affecting curd colour in cauliflower (Brassica oleracea L. var. botrytis DC). Euphytica, 24, 173-176. https://doi.org/10.1007/BF00147182
Denli, N. (2015). Karnabahar yetiştiriciliği, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı yayınları.
Doğru Murat Ş, Çilingir A, Balkaya A (2016). Brokoli yetiştiriciliği. Tarım Gündem 20-24.
Endersby, N.M., Ridland, P.M. & Zhang, J. (2003). Reduced susceptibility to permethrin in diamondback moth populations from vegetable and non vegetable hosts in Southern Australia. Urania., 19:191-20.
Eser, B., Eşiyok, D., Çolakoğlu, H., Duman, İ. (1987). Erkenci Karnabaharlarda (Brassica oleracea L. var. botrytis cv.‘’brio osenia’’) Gelişme Ürün Oluşumu ve Besin Maddeleri Alınımı, EÜ Zir. Fak. Derg, 24 (1), 1-14.
Eser, B., Eşiyok, D., Çolakoğlu, H., Duman, İ. (1987). Erkenci Karnabaharlarda (Brassica oleracea L. var. botrytis cv.‘’brio osenia’’) Gelişme Ürün Oluşumu ve Besin Maddeleri Alınımı, EÜ Zir. Fak. Derg, 24 (1), 1-14.
Eser, B., Vural, H., Yoltaş, T., Eşiyok, D. (1992). Brio Karnabahar Çeşidinde Tünel Altında Yapılacak Tohum Üretiminde Optimal Bitki Sıklığının Belirlenmesi. Türkiye I. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, 13-16 Ekim 1992, İzmir, Cilt II, s. 121-124.
Eşiyok, D., Eser, B. (1990). Ege Bölgesi Koşullarında Yeni Karnabahar Çeşitlerinin Bitki ve Verim Özelliklerinin Belirlenmesi Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 27(1), 111-118.
Eşiyok, D., Vural, H. (1987). “Brio osenia” Erkenci Karnabahar Çeşidinde Farklı Uygulamaların Tohum Verimine Etkileri Üzerine Araştırmalar. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 24(1), 246-260.
FAOSTAT (2023). https://www.fao.org/faostat/en/#data/QCL/visualize. Erişim 14.08.2025
Fritz, V.A., Rosen, C.J., Grabowski, M.A., Hutchison, W.D., Becker, R.L., Tong, C.B.S., Wright, J.A., Nennich, T.T. (2017). Growing broccoli, cabbage and cauliflower in Minnesota. University of Minnesota. https://web.archive.org/web/20170227153004/http://www.extension.u mn.edu/garden/yard-garden/vegetables/growing-broccoli-cabbage and-cauliflower-in-minnesota/
Geiger, M. (2019). The Many Colors of Cauliflower – Purple, Green, Orange, and White. Iowa State University, Iowa, US.
Gomez-Campo C (1999), Biology of Brassica Coenospecies. Elsevier Science, 486p, ISBN:9780444502780.
Gopalakrishnan TR (2007). Cole Crops In: Vegetable Crops: Vol.04. Horticulture Science Series. India: New India Publishİng, 360p.
Gratwick, M. (2012). Crop Pests in the UK: Collected edition of MAFF leaflets. Springer Science & Business Media.
Günay, A. (1984). Özel Sebze Yetiştiriciliği. Cilt III. Ankara Üniversitesi Çağ Matbaası, Ankara, Türkiye.
Güvenç, İ. (2016). Sebzecilik: Temel Bilgiler, Muhafaza ve Yetiştiricilik. s. 438. ISBN: 978-605-83781-3-1
Hasan, F. & Ansari, M.S. (2010). Effect of different crops on the biological parameters of Pieris brassicae (L.) (Lepidoptera: Pieridae) under laboratory conditions. Journal of Crop Science and Biotechnology, 13 (3):195-202.
Hasan, F. & Ansari, M.S. (2011). Effects of different brassicaceous host plants on the fitness of Pieris brassicae (L.). Crop Protection, 30 (7): 854-862.
Hwang, S. Y., Liu, C.H. & Shen, T.C. (2008). Effects of plant nutrient availability and host plant species on the performance of two Pieris butterflies (Lepidoptera: Pieridae). Biochemical Systematics and Ecology, 36: 505-513.
Irwin JA, Lister C, Soumpourou E, Zhang Y, Howell EC, Teakle G, Dean C (2012). Functional alleles of the flowering lime regülatör FRIGIDA in the Brassica oleracea genome. BMC Plant Biology 12: 21. doi: 10.1186/1471-2229-12-21.
Jainulabdeen, S. & Prasad, S.K. (2004). Severe infection of cabbage butterfly, Pieris brassicae (L.) on six species of Brassica and effect of abiotic factor on its population dynamicsJournal of Entomological Research, 28:193–197.
Kalia P, Sharma SR (2008). Current researches in hybrid broccoli. Journal of Ncw Secd 6 (2- 3):109-134. doi: 10.1300/J153v06n02_06.
Keçeci M., Aydemir M., Yaşarakıncı N., Erdoğan P., Kılıç T., Emekçi U. (2008). Sebze Zararlıları. Zirai Mücadele Teknik Talimatları Cilt III. Ankara, 332 s.
Kivan, M. & Kılıc, N. (2000). Fecundity of Eurydema ornatum Feeding on a Variety of Seeds under Laboratory Conditions. Phytoparasitica, 28: 265-267.
Kok, L. T., & McAvoy, T. J. (1989). Fall broccoli pests and their parasites in Virginia. Journal of Entomological Science, 24(2), 258-265.
Lal, M.N. & Ram, B. (2004). Cabbage butterfly, Pieris brassicae (L.) an upcomingmenance forbrassicae oilseed crop in Northern India. Cruciferae Newslett.25:83–86.
Latheef, M.A. & Irwin, R.D. (1983). Seasonal abundance and parasitism of lepidopterous larvae on Brassica greens in Virginia. Journal of the Georgia Entomological Society 18: 164 168.
Leskovar, D.I. & Boales, A.K. (1996). Azadirachtin potential use for controlling lepidopterous insects and increasing marketability of cabbage. Horticulture Science., 31:405-409.
Liu, M.Y., Tzeng, Y.J. & Sun, C.N. (1982). Insecticide resistance in the diamondback moth. Journal of Economic Entomology., 75:153-155.
Lodos, N. (1982). Türkiye Entomolojisi (Genel Uygulamalı ve Faunistik), Cilt II. E. Ü. Zir. Fak. Yay., No: 429, 591 s.
Maggioni L, von Bothmer R, Poulsen G, Brança F (2010). Origin and domestication of cole crops (Brassica oleracea L): Linguistic and Literary Considerations. Economic Bo- tany 64:109-123. doi:10.1007/sl2231-010-9115"2.
Massie IH, Astley D, King G.J (1996). Patterns of genetic diversity and relationships between regional groups and populations of Italian landrace cauliflower and broccoli (Brassica oleracea L. var. botrytis L. and var. italica Plenck). Açta Horticulture 407: 45-53. doi: 10.17660/ActaHortic. 1996.407.3.
McAvoy, T.J. & Kok, L.T. (1992). Development, oviposition, and feeding of the cabbage webworm (Lepidoptera: Pyralidae). Environmental Entomology 21: 527-533.
Munroe, E. (1972). The Moths of America North of Mexico, Fascicle 13-1B, Pyraloidea, Pyralidae comprising subfamilies Odontiinae and Glaphyriinae. pp. 198-199. E. W. Classey Limited and R. B. D. Publications Inc., London.
Nuessly, G.S. & Hentz, M. (2002). Evaluation of insecticides for control of lepidopteran pests on Chinese cabbage, 2001. Arthropod Management Tests E17.
Nuessly, G.S. & Larsen, N.A. (2013). Evaluation of insecticides for control of insects on bok choy in Florida, 2012. Arthropod Management Tests E2.
Rubatzky, V. E., Yamaguchi, M. (2012). World vegetables: principles, production, and nutritive values, Springer Science & Business Media, p.
Sarıkamış ve Yanmaz (2021). Karnabahar ve Brokoli Islahı. Sebze Islahı Cilt I (Lahanagiller). Gece Kitaplığı, Ankara, 199 s. ISBN: 978-625-7478-52-6.
Şalk, A., Arın, L., Deveci, M., Polat, S. (2008). Özel Sebzecilik. s. 488. ISBN: 978-9944-0786-0-3.
Talekar, N.S. & Shelton, A.M. (1993). Biology, ecology and management of the diamondback moth. Annual Review of Entomology., 38:275-301.
Taşkın H. ve Keleş D. (2023). Karnabahar (Brassica oleracea var. botrytis L.) Yetiştiriciliği. Sebze Yetiştiriciliği. İksad Basımevi, Ankara, 336 s. ISBN: 978-625-6404-83-0.
TTSM,(2025https://www.tarimorman.gov.tr/BUGEM/TTSM/Sayfalar/Detay.aspx?SayfaId=86
TÜİK (2024). https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Bitkisel-Uretim-Istatistikleri-2024-53447. Erişim 14.08.2025
USDA(2023). https://fdc.nal.usda.gov/food-details/2685573/nutrients. Erişim 14.08.2025
Vail, K.M., Kok, L.T. Y. & McAvoy, T.J. (1991). Cultivar preferences of lepidopterous pests of broccoli. Crop Protection 10: 199-204.
Vural, H., Eşiyok, D., Duman, İ. (2000). Kültür Sebzeleri (Sebze Yetiştirme). Ege Üniversitesi Basımevi, İzmir, 440 s. ISBN: 975-97190-0-2.
Welsch, R., Zhou, X., Koschmieder, J., Schlossarek, T., Yuan, H., Sun, T., Li, L. (2020). Characterization of Cauliflower OR Mutant Variants. Frontiers in Plant Science. https://doi.org/10.3389/fpls.2019.01716
Yanmaz, R., 2012. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ders notları açık erişim.
Yılmaz, D., Büyüktuncer Demirel, Z. (2017). Glukosinolatlar ve Sağlık. Beslenme ve Diyet Dergisi, 40(2), 170-177.
Younas, M., M. Naeem, A. Raqi & Masud, S. (2004). Population dynamics of cabbage butterfly (Pieris brassicae) and cabbage aphids (Brevicoryne brassicae) on five cultivars of cauliflower at Peshawar. Asian Journal of Plant Sciences, 3 (3): 391-393.
