Endüstri, İş ve Örgüt Psikolojisinde Araştırma Yöntemleri
Özet
Endüstri, iş ve örgüt psikolojisi, çalışma yaşamında karşılaşılan sorunlara çözüm üretirken sezgilere ve varsayımlara dayalı kararlar almak yerine, bilimsel araştırmalarla doğruluğu kanıtlanmış yöntemleri kullanmaktadır. Bilimsel araştırma süreçleri, yalnızca mevcut durumu tanımlamakla kalmamakta, aynı zamanda gelecekteki davranışlara ilişkin tahminler yapmayı ve bu davranışların altında yatan nedenleri açıklamayı da hedeflemektedir. Bu nedenle, endüstri, iş ve örgüt psikologları, bilimsel yöntemlerle toplanan veriler ışığında, işyerindeki dinamikleri anlamlandırmaya ve etkili müdahale yöntemleri geliştirmeye çalışmaktadır. Araştırma yöntemlerinin seçimi, araştırma sorusuna ve hipoteze bağlı olarak değişiklik göstermektedir. E/İ-Ö psikolojisi tarihinde nicel araştırma yöntemleri önemli bir yere sahip olmuştur. Nicel araştırmalar, değişkenler arasındaki ilişkileri incelemek için deneysel, yarı-deneysel ve deneysel olmayan tasarımlar kullanır. Ancak, son yıllarda nitel araştırma yöntemleri de bu alanda büyük bir önem kazanmaya başlamıştır. Nitel yöntemler, vaka çalışmaları, etnografi, gömülü kuram ve eylem araştırması gibi tasarımlarla örgütsel davranışları derinlemesine analiz etmeyi mümkün kılmaktadır. Bu bölüm, E/İ-Ö psikolojisinde kullanılan temel araştırma yöntemlerini kapsamlı bir şekilde ele almaktadır. Araştırma yöntemi, geçerlik ve güvenirlik kavramları, veri toplama süreçleri ve analiz teknikleri detaylandırılacak, ayrıca nicel ve nitel araştırma yöntemlerinin güçlü ve zayıf yönleri üzerinde durulacaktır. Bu bağlamda, E/İ-Ö psikologlarının hangi yöntemleri ne tür araştırma soruları için kullanabilecekleri tartışılacaktır. Amaç, bilimsel temellere dayanan bu yöntemlerin, iş yaşamındaki sorunları çözme ve örgütlerin etkinliğini artırma süreçlerindeki rolünü açıklamaktır.
Referanslar
Aguinis, H. ve Henle, C. A. (2004). Ethics in research. S. G. Rogelberg (Ed.) Handbook of research methods in industrial and organizational psychology içinde (s. 34-56). Blackwell Publishing Ltd.
American Psychological Association. (2024). generalizability. İçinde APA dictionary of psychology. Erişim Tarihi: 18.10.2024 https://dictionary.apa.org/generalizability
Anderson, N., Ones, D. S., Sinangil, H. K. ve Viswesvaran, C. (2001). Handbook of industrial, work & organizational psychology - volume 1: Personnel psychology. (Vols. 1-2). SAGE Publications. https://doi.org/10.4135/9781848608320
Arnold, J., Coyne, I., Randall, R. ve Patterson, F. (2020). Work psychology : understanding human behaviour in the workplace (7. baskı). Pearson.
Bachiochi, P. D. ve Weiner, S. P. (2004). Qualitative data collection and analysis. S. G. Rogelberg (Ed.) Handbook of research methods in industrial and organizational psychology içinde (s. 161-183). Blackwell Publishing Ltd.
Barker, J. (1993). Tightening the iron cage: Concertive control in self-managing teams. Administrative Science Quarterly, 38(3), 408-437. https://doi.org/10.2307/2393374
Baştürk, S., ve Taştepe, M. (2013). Evren ve örneklem. S. Baştürk (Ed.), Bilimsel Araştırma Yöntemleri içinde (s. 129-159). Ankara: Vize Yayıncılık.
Bate, P., Khan, R. ve Pye, A. (2000). Towards a culturally sensitive approach to organization structuring: Where organization design meets organization development. Organization Science, 11(2), 197-211.
Berber, A. ve Acar, A. G. (2021). Power crafting at work: A phenomenological study on individual differences. Human Relations, 74 (11), 1889-1915. https://doi.org/10.1177/0018726720942828
Blumer, H. (1976). The methodological position of symbolic interactionism. M. Hammersley and P. Woods (Ed.), The process of schooling içinde (s. 12-18). London: Routledge and Kegan Paul
Castro, L., Gessler, T., Majó-Vázquez, S. (2023). Content analysis in mixed method approaches. Oehmer-Pedrazzi, F., Kessler, S.H., Humprecht, E., Sommer, K., Castro, L. (Ed.) Standardisierte Inhaltsanalyse in der Kommunikationswissenschaft – Standardized Content Analysis in Communication Research. Springer VS, Wiesbaden içinde. https://doi.org/10.1007/978-3-658-36179-2_4
Creswell, J. W. and Poth, C. N. (2018). Qualitative Inquiry and Research Design Choosing among Five Approaches (4. baskı). SAGE Publications, Inc., Thousand Oaks.
Creswell, J.W. (2013) Research Design: Qualitative, Quantitative, and Mixed Methods Approaches (4. baskı). London: SAGE Publications, Inc.
Cohen, B. H. (2013). Explaining Psychological Statistics (4. baskı). Wiley.
Cunningham, B. (1976). Action Research. Human Relations, 29, 215 - 238. https://doi.org/10.1177/001872677602900302.
Dipboye, R. L. ve Flanagan, M. F. (1979). Research settings in industrial and organizational psychology: Are findings in the field more generalizable than in the laboratory? American Psychologist, 34(2), 141–150. https://doi.org/10.1037/0003-066X.34.2.141
Doğan, C. D. ve Aybek, E. C., (2021). R shiny ile Psikometri ve İstatistik Uygulamaları. Ankara: Pegem Akademi.
Dursun, Y. ve Kocagöz, E. (2015). Yapısal Eşitlik Modellemesi Ve Regresyon:Karşılaştırmalı Bir Analiz. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 35, 1-17.
Ehigie, B. ve Ehigie, R. (2005). Applying Qualitative Methods in Organizations: A Note for Industrial/Organizational Psychologists. The Qualitative Report, 10, 621-638.
Fetterman, D. (1998). Ethnography . L. Bickman and D. J. Rog (Ed.), Handbook of applied social research methods içinde (s. 473-504). ThousandOaks, CA: Sage
Gerald, B., Patson, F. T. (2021). Parametric and Nonparametric Tests: A Brief Review. International Journal of Statistical Distributions and Applications, 7(3), 78-82. https://doi.org/10.11648/j.ijsd.20210703.12
Gersick, C. (1988). Time and transition in work teams: Toward a new model of group development. Academy of Management Journal, 31, 9-41.
Graziano, A. M. ve Raulin, M. L. (2020). Research methods: a process of inquiry (9. Baskı). Pearson.
Harris, M. M. ve Schaubroeck, J. (1988). A meta‐analysis of self‐supervisor, self‐peer, and peer‐supervisor ratings. Personnel psychology, 41(1), 43-62.
Hayes, A. F. ve Rockwood, N. J. (2017). Regression-based statistical mediation and moderation analysis in clinical research: Observations, recommendations, and implementation. Behaviour research and therapy, 98, 39-57.
İlerisoy, M. (2023). Yorumlayıcı Fenomenolojik Analiz. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(46), 509-527. https://doi.org/10.46928/iticusbe.1176444
Kağıtçıbaşı, Ç. (2012). Günümüzde İnsan ve İnsanlar: Sosyal Psikolojiye Giriş. Evrim Yayınevi.
Kahn, W. (1993). Caring for the caregivers: Patterns of organizational caregiving. Administrative Science Quarterly, 38, 539-63.
Karakaş, S. (2017). Prof. Dr. Sirel Karakaş Psikoloji Sözlüğü: Bilgisayar Programı ve Veritabanı - www.psikolojisozlugu.com (sürüm: 5.2.0/2022)
Kirrane, M., Breen, M. ve O’Connor, C. (2018). A qualitative investigation of the origins of excessive work behaviour. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 91(2), 235–260. https://doi.org/10.1111/joop. 12203
Kuzu, A. (2013). Araştırmaların planlanması. A. A. Kurt (Ed.). Bilimsel Araştırma Yöntemleri içinde (s.19-46). Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları No: 2750.
Landy, F. J. ve Conte, J. M. (2013). Work in the 21st century: An introduction to industrial and organizational psychology (4. baskı). John Wiley & Sons, Inc..
Lawrence, P. ve Lorsch, J. (1967) Differentiation and Integration in Complex Organizations. Administrative Science Quarterly, 12, 1-30. https://doi.org/10.2307/2391211
Lee, T., Mitchell, T. ve Sablynski, C. (1999). Qualitative Research in Organizational and Vocational Psychology, 1979–1999. Journal of Vocational Behavior, 55, 161-187. https://doi.org/10.1006/JVBE.1999.1707.
Locke, K. ve Golden-Biddle, K. (2002). An introduction to qualitative research: Its potential for industrial and organizational psychology. S. G. Rogelberg (Ed.) Handbook of research methods in industrial and organizational psychology içinde (s. 99-118). Blackwell Publishing Ltd.
Muchinsky, P. M. (2003). Psychology applied to work. Belmont, CA: Wadsworth.
Patton M. Q. (1999). Enhancing the quality and credibility of qualitative analysis. Health services research, 34(5 Pt 2), 1189–1208.
Piper, H. ve Simons, H. (2005). Ethical responsibility in social research. B. Somekh ve C. Lewin (Ed.) Research methods in the social sciences içinde (s. 56-63). Sage Publications.
Riggio, R. E. (2020). Introduction to industrial/organizational psychology (6. baskı). Harper Collins College Publishers.
Schmidt, L. F. ve Hunter, E. J. (2003). Meta analysis. J. A. Schinka ve W. F. Velicer (Ed.) Handbook of psychology: Research methods in psychology vol 2 içinde (s.571-594). John Wiley & Sons, Inc.
Sedlmeier, P. ve Gigerenzer, G. (1989). Do studies of statistical power have an effect on the power of the studies? Psychological Bulletin, 105, 309–316.
Shaughnessy, J. J., Zechmeister, E. B. ve Zechmeister, J. S. (2015). Research methods in psychology (9.baskı). McGraw-Hill Education.
Spector, P. E. (2021). Industrial and Organizational Psychology: Research and Practice (8. baskı). John Wiley & Sons, Inc.
Stake, R. (1994). Case Studies. N. K. Denzin ve Y. S. Lincoln (Ed.), Handbook of qualitative research içinde (s. 236-247). Thousand Oaks, CA: Sage
Stake, R. (1995). The art of case study research. Thousand Oaks, CA: Sage
Stewart, R. E. ve Chambless, D. L. (2016). Psychotherapy research. J. E. Maddux ve B. A. Winstead (Ed.), Psychopathology: Foundations for a contemporary understanding (4. Baskı) içinde (s. 127–137). Routledge/Taylor & Francis Group.
Stone-Romero, E. F. (2002). The relative validity and usefulness of various empirical research designs. S. G. Rogelberg (Ed.), Handbook of research methods in industrial and organizational psychology içinde (s. 77–98). Blackwell Publishing.
Suter, W. N. (2012). Qualitative data, analysis, and design. W.N. Suter (Ed.), Introduction to Educational Research: A Critical Thinking Approach (2. baskı) içinde (s. 342-386). SAGE Publications, Inc., https://doi.org/10.4135/9781483384443
Tonkiss, F. (2004) Analysing discourse. C. Seale (Ed.), Researching Society and Culture içinde (s. 245-260). SAGE Publications,
Toraman, S. (2021). Karma yöntemler araştırması: Kısa tarihi, tanımı, bakış açıları ve temel kavramlar. Nitel Sosyal Bilimler, 3(1), 1-29.
Truxillo, D. M. ve Bauer, T. N. (2011). Applicant reactions to organizations and selection systems. S. Zedeck (Ed.), APA handbook of industrial and organizational psychology Vol. 2. Selecting and developing members for the organization içinde (s. 379–397). American Psychological Association. https://doi.org/10.1037/12170-012
Truxillo, D. M., Bauer, T. N. ve Erdogan, B. (2016). Psychology and work: Perspectives on industrial and organizational psychology. Routledge/Taylor & Francis Group.
Tunçalp, D. (2021). Nitel araştırmalarda paradigmalar, yöntembilimleri ve araştırma titizliği. Yönetim ve Organizasyon Araştırmaları Dergisi, 6(2), 1-47.
Ullman, B.J. ve Bentler, M. P. (2003). Structural Equation Modeling. Schinka, J. A. ve Velicer, W. F. (Ed). Handbook of psychology: Research methods in psychology Vol. 2 içinde (s. 607-634). John Wiley & Sons, Inc.
Van Maanen, J. (1975). Police socialization: A longitudinal examination of job attitudes in an urban police department. Administrative Science Quarterly, 20, 207-28.
Wilhelmy, A. ve Köhler, T. (2022). Qualitative research in work and organizational psychology journals: practices and future opportunities, European Journal of Work and Organizational Psychology, 31(2), 161-185, DOI: 10.1080/1359432X.2021.2009457
Yıldız, S. (2017). Sosyal Bilimlerde Örnekleme Sorunu: Nicel ve Nitel Paradigmalardan Örnekleme Kuramına Bütüncül Bir Bakış. Kesit Akademi Dergisi, 11, 421-442.
Zhou, J., ve Shalley, C. E. (2011). Deepening our understanding of creativity in the workplace: A review of different approaches to creativity research. S. Zedeck (Ed.), APA handbook of industrial and organizational psychology, Vol. 1. Building and developing the organization içinde (s. 275–302). American Psychological Association. https://doi.org/10.1037/12169-009
Zyphur, M. J., Bonner, C. V., ve Tay, L. (2023). Structural equation modeling in organizational research: The state of our science and some proposals for its future. Annual Review of Organizational Psychology and Organizational Behavior, 10(1), 495-517.
